Tag: zdrowie

Zdrowie

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Według konstytucji z 1948 roku Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie jest to stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia. W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego a także o wymiar duchowy:

  • zdrowie fizyczne – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów,
  • zdrowie psychiczne – a w jego obrębie:
  • zdrowie emocjonalne – zdolność do rozpoznawania uczuć, wyrażania ich w odpowiedni sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciem, lękiem, depresją, agresją,
  • zdrowie umysłowe – zdolność do logicznego, jasnego myślenia,
  • zdrowie społeczne – zdolność do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych relacji z innymi ludźmi,
  • zdrowie duchowe – u niektórych ludzi związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych jest to zbiór zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi.

Zdrowie w medycynie jest określane jako „homeostaza” czyli stan wewnętrznej równowagi. W medycynie niekonwencjonalnej zdrowie określa się jako ogólny stan dobrego samopoczucia.

Teoretyczne aspekty zachowań zdrowotnych

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Jeżeliby chcielibyśmy dopatrywać się w istniejących w naukach społecz­nych teoriach inspiracji dla określonego rozumienia zachowań zdrowotnych i możliwości oddziaływania na nie, to według założeń profilaktyki zachowania te można by wywieść z teorii racjonalnego wyboru i „ekonomicznej teorii zachowań ludz­kich” Gary Beckera, podczas gdy promocja zdrowia oscyluje w kierunku kon­cepcji stylów życia Maxa Webera czy Pierre’a Bourdieu.

Według teorii racjonalnego wyboru ludzie są zorientowani na osiąganie ważnych dla nich celów, dysponują uporządkowa­nymi ich hierarchiami i w związku z tym klarownymi preferen­cjami określonych, podporządkowanych tym celom zachowań. Przy wyborze zachowań, ustalaniu swoich działań racjonalnie rozpatrują istniejące alternatywy, uwzględniając ponoszone ko­szty i zyski. Oddziaływania profilaktyczne odwołują się do owej racjonalności i – biorąc pod uwagę wysoką wartość zdrowia w społeczeństwie – oczekują, że informacje o zagrożeniach tej wartości spowodują modyfikację zachowań. Tak więc na przykład już samo dostarczenie niezbitego dowodu na to, że palenie papierosów powoduje raka płuc, spowoduje racjonalną reakcję w postaci zaniechania palenia. Niewielkie sukcesy takich wielo­letnich oddziaływań pokazują jednak, że takie podejście w prak­tyce było zawodne.

Promocja zdrowia zwraca natomiast uwagę na społeczne determinanty ludzkich wyborów, na strukturalnie i kulturowo uwarunkowane ich prawdopodobieństwa. Wolność ludzi przy wyborze określonego stylu życia jest ograniczona; ograniczona do alternatyw wyznaczanych ich miejscem w strukturze społecz­nej, sytuacją życiową, wartościami wpojonymi w procesie so­cjalizacji czy tradycją. Jeżeli więc nawet ludzkimi wyborami kieruje jakaś racjonalność, to nie wyznacza ich do końca. To istotne rozróżnienie obu omawianych orientacji zdrowia pub­licznego pomaga w praktyce dostrzegać znacznie bardziej realis­tyczne możliwości kształtowania zachowań ludzkich.

Prewencja chorób

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Profilaktyka, czyli prewencja chorób, z definicji koncentruje się na chorobie, jej czynnikach ryzyka i populacjach, które na określoną chorobą są szczególnie zagrożone. Podstawą działań profilaktycznych są badania epidemiologiczne; ustalając roz­przestrzenienie i zasięg poszczególnych chorób określają seg­menty populacji, wśród których istnieje najwyższe prawdopodo­bieństwo wystąpienia danej choroby. Oczywiście w niektórych wypadkach adresatem działań profilaktycznych są także całe populacje. Metody, jakimi posługuje się profilaktyka, mogą być zarówno nakierowane na środowisko (eliminacja zagrażającego czynnika, na przykład salmonelli, przy zanotowaniu i ziden­tyfikowaniu źródła zatruć) i na jednostki ludzkie (na przykład zwiększanie odporności na zachorowanie przez stosowanie szczepień, izolację od zagrożenia w postaci kwarantanny, dostar­czanie wiedzy o chorobie i instrukcji na temat zachowań umoż­liwiających uniknięcie zagrożenia).

Działania profilaktyczne przyjmują więc na ogół formę pewnych administracyjnie zorganizowanych działań (szczepie­nia, badania screeningowe itd.) oraz działań edukacyjnych. W każdym przypadku jednak u podstaw podejmowanych dzia­łań znajduje się wyraźnie określona choroba lub swoisty czynnik ryzyka.

Natomiast promocja zdrowia nie koncentruje się na żadnej specyficznej chorobie czy zagrożeniu. Orientuje się na całe populacje, na wszystkich ludzi, bowiem każdy posiada jakiś potencjał zdrowia, który może utrzymywać i pomnażać. W tym celu promocja zdrowia podkreśla interakcje między człowiekiem i jego społecz­nym i fizycznym środowiskiem, wagę stylów życia i wzorów codziennych zachowań, dostrzegając we wszystkich tych wymia­rach determinanty ludzkiego zdrowia.

W odróżnieniu od działań profilaktycznych, które są plano­wane i egzekwowane przez sektor zdrowia, działania z zakresu promocji zdrowia wymagają także interwencji na poziomie rządów i społeczności. Budowa zdrowego i bezpiecznego środo­wiska wymaga bowiem odpowiedniej legislacji, nakładów finan­sowych, profesjonalistów z zakresu wielu dziedzin (przemysł, transport, rolnictwo, edukacja itd.), centralnych i lokalnych programów. Głównymi aktorami promocji zdrowia powinni być jednak sami ludzie, których do realizacji tych zadań należy w sposób szczególny przygotować. Chodzi tu przede wszystkim o zwiększenie ich kompetencji w dostrzeganiu i rozwiązywaniu problemów zdrowotnych – o kształcenie odpowiedniej świado­mości prozdrowotnej, motywacji, posiadanie odpowiedniej wie­dzy i umiejętności. Niezbędną funkcję pełni tu edukacja zdrowotna, choć składają się na nią nieco inne treści niż w przypadku profilaktyki, a także do pewnego stopnia inne sposoby oddziaływania. Jednak — jak można sądzić — wynika to z różnicy czasów, w jakich oba podejścia były formowane, aktualnego stanu wiedzy na temat możliwości kształtowania ludzkich zachowań i gotowości do posługiwania się tą wiedzą.

Geneza promocji zdrowia

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

W V wieku p.n.e. Hipokrates, zwany ojcem medycyny, napisał traktat o „powietrzu, wodach i okolicach”, który jest systematycznym przeglądem czynników środowiskowych, wy­wierających wpływ na zdrowie. Stanowi on dobrą charakterys­tykę tego, co można dziś nazwać orientacją ekologiczną w medy­cynie. Jeszcze w latach siedemdziesiątych ubieg­łego wieku dzieło Hipokratesa uchodziło za przydatny podręcz­nik. Uczył lekarzy doceniania i uwzględniania wpływu czyn­ników środowiska fizycznego na życie człowieka.

Późniejszy rozwój bakteryjnej teorii chorób przyćmił jednak rolę środowiska, doprowadzając do zaniechania na następne kilkadziesiąt lat tego kierunku myślenia. Główny opozycjonista Pasteura, francuski klinicysta Pidoux, który naówczas twierdził, że choroby są z natury swej wieloprzyczynowe i nie można ich tłumaczyć zaistnieniem jednego czynnika (bakterii), nie mógł ze swoimi poglądami konkurować z precyzyjnymi wynikami eksperymentów laboratoryjnych, za pomocą których Pasteur, Koch i ich następcy ustanowili epokę specyficznej etiologii choroby.

Nowy model etiologii choroby doprowadził także do zmian w sposobie uprawiania medycyny. Stała się ona przede wszystkim sztuką indywidualistycznego leczenia poszczególnych osób, na plan dalszy odsuwającą określanie postępowania zbio­rowego, odnoszącego się do społeczeństwa jako całości.

Oczywiście dominacja modelu nastawionego na medycynę naprawczą nie oznacza, że nie było w niej miejsca na zapobiega­nie. Świadomość wpływu zachowania człowieka na jego stan zdrowia nie jest niczym nowym w medycynie. Kształtowanie zachowań zdrowotnych, realizowane poprzez oświatę zdrowot­ną, było zawsze obecne w profilaktyce, choć być może nie uświadamiano sobie, że ich rola może być aż tak duża. Zasad­nicze różnice między podejściem profilaktyki i promocji zdrowia polegają jednak na inaczej zdefiniowanych populacjach, do których adresowane są działania, inaczej sformułowanych celach i nieco innych sposobach ich realizacji. Stąd istotne jest ukazanie modelowych różnic między tymi dwoma rodzajami działalności, pozwolą one bowiem lepiej wyeksponować elementy nowatorskie w podejściu reprezento­wanym przez promocję zdrowia.

Czynniki wpływające na zdrowie

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Promocja zdrowia jest więc procesem umożliwiającym każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na swoje zdrowie w sensie poprawy i jego utrzymania. Jest ona przede wszystkim aktywnością społeczno-polityczną, a tylko w części medyczną – w odniesieniu do profilaktyki i edukacji prozdrowotnej. Rolą każdego lekarza jest głównie obrona zdrowia, a nie leczenie choroby oraz upowszechnianie pozytywnych wzorców dbania o swoje zdrowie. Ponieważ jednak dziś już troski o zdrowie społeczeństwa nie można oddać w ręce samych lekarzy wszyscy musimy promować zdrowy styl życia, eliminując niekorzystne skutki złego odżywiania się, braku ruchu, eliminując złe nałogi i przyzwyczajenia. Wśród czynników wpływających na zdrowie człowieka i służących jego utrzymaniu wyosobniono 4 zasadnicze grupy:

–        Styl życia mający w 53% wpływ na kształtowanie zdrowia jednostki to przestrzeganie diety, aktywność fizyczna, przeciwdziałanie stresom, eliminowanie używek i właściwe kształtowanie się stosunków międzyludzkich.

–        Środowisko naturalne mające 21% wpływu na zdrowie jednostki to czyste powietrze, woda, bezpieczna żywność, zdrowy dom, szkoła, zakład pracy, ale także degradacja środowiska naturalnego, szkodliwe substancje chemiczne, promieniowanie jonizujące, czynniki biologiczne, hałas, niebezpieczne odpady.

–        Cechy genetyczne mające 16% wpływu na zdrowie jednostki to dbałość o zdrowie nienarodzonych dzieci, eliminowanie czynników ryzyka chorób genetycznie uwarunkowanych i edukacja prozdrowotna w rodzinach genetycznie obciążonych.

–         Opieka zdrowotna mająca w 10% wpływ na zdrowie to jej organizacja, struktura, funkcjonowanie, uposażenie personelu, ale także jakość, dostępność i akceptacja społeczna dla poziomu udzielanych świadczeń, oraz edukacja prozdrowotna.

Zasady promocji zdrowia odnoszą prozdrowotną działalność do całych populacji, także ludzi aktualnie zdrowych i nie zagrożonych żadnymi chorobami, gdyż celem jej jest aktywna budowa potencjału zdrowia; może więc służyć w zależności od potrzeby zarówno poprawie istniejącego stanu, jak i zachowaniu go. Odnosi się do każdej fazy ludzkiego życia, niezależnie od posiadanej sprawności.