W wielu krajach, także i w polskim społeczeństwie, uważa się, że boisko, basen, gry rekreacyjne i sportowe przeznaczone są dla dzieci i ludzi młodych, natomiast telewizja i wygodny fotel – dla osób w wieku starszym. A przecież ćwiczenia fizyczne i sport nie muszą i nie powinny kończyć się z chwilą dojścia do wieku późnej dorosłości. Wiadomo powszechnie, iż aktywność fizyczna przeciwdziała regresowi motoryczności człowieka i łagodzi ciężar przykrego procesu starzenia się. Dostosowana do aktualnej wydolności wysiłkowej wieku biologicznego i stanu zdrowia, powinna towarzyszyć człowiekowi przez całe życie, we wszystkich etapach ontogenezy.

Wśród licznych przeszkód, utrudniających ludziom starszym czynne uczestnictwo w kulturze fizycznej, wielu gerontologów wymienia tzw. „stereotyp człowieka starego”. Starość w świadomości społecznej jawi się bowiem jako spadek sił fizycznych i psychicznych, stan schorowania i ułomności, zniedołężnienia i niezdolności do samodzielnego życia. Śledząc długość życia człowieka, można łatwo stwierdzić, że okres ten stale się wydłuża i wzrasta liczba osób w wieku późnej dorosłości. Niestety, coraz dłuższe życie ludzkie nie zawsze jest życiem w pełni szczęśliwym i owocnym. Należy zadać sobie pytanie: czy jesteśmy skazani na ten niezbyt optymistyczny obraz procesu starzenia się i starości, czy też możemy go w jakimś stopniu modyfikować? Wydaje się, że na szczęście tak. Jednym z najważniejszych czynników umożliwiających tzw. „pomyślne starzenie się” (successful ageing) jest regularna aktywność ruchowa. Według wytycznych ekspertów WHO, dotyczących propagowania aktywności fizycznej wśród osób starszych definiowana jest jako wszystkie czynności w życiu codziennym, związane z ruchem, włączając w to pracę, odpoczynek, ćwiczenia i uprawianie sportu. Podkreśla się, że efekty zapobiegawcze i rehabilitacyjne regularnej aktywności fizycznej są korzystniejsze, gdy wzorce aktywności fizycznej kształtowane są we wczesnym okresie życia, niż gdy zapoczątkowuje się je dopiero w wieku podeszłym.

Natężenie różnych form aktywności fizycznej musi być odpowiednio dobrane, aby nie wywoływało nadmiernego zmęczenia. Ludziom we wczesnym okresie starości zaleca się ćwiczenia ogólnousprawniające, koordynacyjne i lokomocyjne. Powinny być one wszechstronne, systematyczne, a wysiłek stopniowany, zależnie od aktualnych możliwości i wydolności organizmu. W rytmicznie wykonywanych ruchach powinny brać udział duże grupy mięśni, zwłaszcza kończyn dolnych. Korzystne działanie ma codzienny spacer z określoną szybkością i czasem trwania, a także niektóre rodzaje gier i zabaw ruchowych, uprawiane rekreacyjnie. Systematyczne ćwiczenia fizyczne wywierają istotny wpływ na wydolność fizyczną, koordynację nerwowo – mięśniową, utrzymując, a nawet zwiększając sprawność wykonywanych ruchów, przydatnych i niezbędnych w codziennym życiu.

Tak więc celem, ale równocześnie skutkiem aktywności ruchowej osób starszych będzie:

1. poprawa ogólnego stanu zdrowia,
2. zachowanie sprawności, samodzielności i niezależności,
3. podtrzymanie aktywności fizycznej, pozwalającej na samodzielne wykonywanie podstawowych czynności życiowych,
4. zahamowanie postępu zmian inwolucyjnych,
5. odprężenie psychiczne, przyjemność, zadowolenie,
6. socjalizacja poprzez stawanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa,
7. integracja rozumiana jako umiejętność rozumienia i współżycia z innymi ludźmi,
8. wypełnianie dużych ilości wolnego czasu w sposób wartościowy i przyjemny.

Wydolność fizyczna i sprawność życiowa u ludzi w starszym wieku jest nie tyle wynikiem nieuniknionych procesów starzenia się ustroju, ile biologicznie nieuzasadnionego obniżania aktywności ruchowej w miarę upływu lat. Czynniki psychologiczne, socjologiczne i inne decydują o narastającej już w średnim wieku skłonności do ograniczania w życiu codziennym aktywności ruchowej. Składa się na to z jednej strony brak czasu, dążenie do komfortu fizycznego, przesadna i nieuzasadniona troska o zdrowie, z drugiej zaś uzasadnione tradycją i dążeniem młodszych pokoleń do kierowania ludzi starszych na wypoczynek. Wszystko to sprawia, że zmniejsza się możliwość ruchowa wówczas, gdy staje się ona jedynym czynnikiem, który może utrzymywać obniżającą się wydolność fizyczną na poziomie niezbędnym do aktywnego życia.

Bibliografia:

1. Drabik J. Aktywność fizyczna dzieci, młodzieży i dorosłych. AWF, Gdańsk, 1995.
2. Dziewulski M. Aktywność ruchowa osób starszych. Medycyna sportowa, nr 141. 2003.
3. Łobożewicz T. Stan i uwarunkowania aktywności ruchowej ludzi w starszym wieku w Polsce. AWF Warszawa, 1991.
4. 4.Szwarc H., Wasilewska H., Wolańska T. Rekreacja ruchowa osób starszych. AWF, Warszawa, 198
5. 5. Wolańska T. Rekreacja ruchowa osób starszych. AWF, Warszawa, 1986