Profilaktyka – (prewencja, zapobieganie, z gr. Phylax – stróż) – są to wszystkie działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się lub rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk w danej populacji. Istotną rolą jest przeciwdziałanie zagrożeniom, w tym chorobom, których wystąpienie lub nasilenie się w przyszłości jest prawdopodobne.

Działania profilaktyczne mają zmniejszyć prawdopodobieństwo tych zagrożeń i służą utrzymaniu stanu dotychczasowego „statusu quo”.   Profilaktyka nie jest częścią medycyny, dotyczy ona wszystkich sfer   codziennego życia.

PROFILAKTYKA I FAZY – dotyczy całej populacji, obejmuje działania najwcześniejsze, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju. Ma ona szeroki zakres.

Dzielimy tę fazę na działania swoiste i nieswoiste.

a)Działania swoiste – zapobieganie konkretnej chorobie, np.

• Szczepienia ochronne,
• Suplementacja witaminy D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy,
• Podawania kwasu foliowego kobietom w wieku rozrodczym (15-49 lat) w profilaktyce wad wrodzonych cewy nerwowej u ich potomstwa,
• Podawanie wapnia i witaminy D kobietom w okresie przekwitania w celu zapobiegania osteoporozie

b)Działania nieswoiste – zapobieganie wielu chorobom, np.

• Karmienie piersią,
• Racjonalne żywienie,
• Aktywność fizyczna,
• Hartowanie.

PROFILAKTYKA II FAZY – jest ukierunkowana na określoną grupę populacji ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia jakiejś choroby.

  Celem jej jest wczesne wykrycie objawów choroby poprzez, np. badania profilaktyczne i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

W badaniach profilaktycznych możemy wyróżnić trzy grupy:

1.Testy przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci,

2.Profilaktyczne badania lekarskie grup zawodowych,

3.Inne badania profilaktyczne u dorosłych w celu wczesnego wykrywania najczęstszych chorób, w tym:

• Pomiar ciśnienia tętniczego,
• Pomiar stężenia cholesterolu we krwi,
• Okresowe badania stomatologiczne,
• U kobiet badania cytologiczne, mammografia lub USG piersi,
• U mężczyzn powyżej 50 roku życia badanie poziomu PSA,

PROFILAKTYKA III FAZY – ukierunkowana jest na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne.

Celem jej jest zapobieganie dalszym niepomyślnym skutkom chorób lub niepełnosprawności, w tym:

• Przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie, np. protezą uszkodzonych frakcji,
• Pomoc w radzeniu sobie z chorobą i zaakceptowaniu swego stanu,
• Przeciwdziałanie izolacji społecznej, prowadzącej do wtórnego kalectwa,
• Pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej