Tag: praca magisterska z promocji zdrowia

Cele i założenia badawcze

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

praca magisterska z promocji zdrowia

Celem pracy było sprawdzenie, w jakim zakresie i w jaki sposób odżywia się młodzież w wieku gimnazjalnym w województwie małopolskim i czy jest on zgodny z zasadami racjonalnego żywienia.

W prezentowanej pracy podjęto próbę znalezienia odpowiedzi na następujące pytania:

  1. Czy gimnazjaliści regularnie spożywają posiłki?
  2. Jakie produkty spożywcze preferowane są przez badanych uczniów?

Materiał, metoda badań

Podstawowym czynnikiem wyróżniającym pracę naukową od innych prac twórczych jest metoda wyznaczająca przebieg i sposób prowadzenia badań. Przeprowadzenie badań jest nie tylko istotnym znamieniem, ale także elementem decydującym o jakości, poziomie i efektach każdej pracy naukowej. Istnieje związek przyczynowy, między odpowiednio dobraną i konkretnie realizowaną metodą, a przebiegiem czasowym i efektami badań naukowych.

Termin „ metoda naukowa” oznacza:

  • całokształt etapów pracy naukowej, czyli ogół sposobów badanego dochodzenia do pracy i pojęciowego jej przedstawienia, albo dokładniej mówiąc – ogół właściwych prowadzących do celu, czyli wnoszonych sposobów wykonywania badań naukowych, pisemnego ich opracowania oraz krytycznej oceny
  • sposób uzyskiwania materiału naukowego, czyli sposób prowadzenia badania naukowego

Badaniami objęto grupę 100 gimnazjalistów, pierwszych, drugich oraz trzecich klas Gimnazjum w Kętach, 56 dziewcząt i 44 chłopców, w wieku 13 – 15 lat. Oceny sposobu żywienia uczniów dokonano za pomocą anonimowej ankiety. W ankiecie zawarto 30 pytań zamkniętych i 6 pytań otwartych. Badanie zostało wykonane jednorazowo.

Poniższy wykres nr 1 przedstawia procentowy rozkład uczestników badania ankietowego.

Wykres nr 1. Charakterystyka respondentów

Etiologia otyłości

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

praca magisterska z promocji zdrowia

Etiologia otyłości jest nauką badającą przyczyny składające się na powstanie choroby. Na powstanie otyłości znacząco wpływają czynniki środowiskowe i genetyczne wraz z dziedziczeniem homeostazy energetycznej ustroju. Do dzisiaj nie zidentyfikowano głównego genu ani jego mutacji odpowiedzialnego za rozwój otyłości.

Uwarunkowania cywilizacyjne, zwiększenie produkcji żywności i rozpowszechnianie diety wysokokalorycznej ma dodatkowy i jakże istotny wpływ dla powstania otyłości. Z jednej strony wzrasta dostęp do taniej żywności o zbyt dużej wartości energetycznej, a z drugiej, ograniczeniu ulega lub całkowicie zanika aktywność fizyczna [1].

Przejście na taki styl życia prowadzi do pobudzenia genetycznie uwarunkowanych mechanizmów, a co za tym idzie do gromadzenia się zwiększonej tkanki tłuszczowej. Rozróżnia się dwa typy otyłości: prostą i wtórną. Etiologia otyłości prostej to  czynniki środowiskowe oraz czynniki genetyczne[2].

Do czynników środowiskowych, które sprzyjają powstaniu i rozwojowi otyłości należą[3]:

  • rodzina (uwarunkowania genetyczne, karmienie piersią, nadwaga u rodziców, sytuacja socjalno-ekonomiczna rodziny)
  • informacja oraz edukacja (lekcje w szkołach, przekazy medialne)
  • żywność wysokoenergetyczna (promowanie poprzez ceny i reklamy telewizyjne, ale również jedzenie „na zewnątrz”, marketing w szkołach)
  • aktywność fizyczna (brak pomieszczeń oraz sprzętu sportowego w szkołach, brak ścieżek rowerowych, niewielka ilość placów zabaw).

Natomiast do uwarunkowań genetycznych należą układy regulujące czynności metaboliczne tkanek tłuszczowych:

  • dziedziczenia sposobu żywienia w rodzinie- genetyczne uwarunkowanie reakcji na różnego rodzaju składniki pożywienia i preferencje żywieniowe. Osoby otyłe preferują przede wszystkim tłuste pokarmy oraz słodycze.
  • dziedziczenia skłonności do wadliwej przemiany materii oraz nadmiernego magazynowania tkanki tłuszczowej.

Otyłość uwarunkowana genetycznie może być monogenowa lub wielogenowa, z którą związanych jest blisko 250 genów. W przebiegu schorzeń wielogenowych dochodzi często do rozwoju otyłości wtórnej do której należą m.in.: zespół Carpentera, zespół Willego– Pradera, zespół Laurence’a- Moona- Bardeta- Biedla, zespół Downa czy achondroplazja.

Otyłość monogenowa występuje na szczęście bardzo rzadko i dotyczy ok. 5 % wszystkich przypadków otyłości. Stanowi jednak ogromny problem kliniczny, ponieważ prowadzi do rozwoju poważnych jej odmian nawet już we wczesnym okresie dzieciństwa.

Etiologia otyłości to złożony temat obejmujący wiele czynników genetycznych, środowiskowych, behawioralnych i metabolicznych, które przyczyniają się do nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej w organizmie. Otyłość to stan, w którym podaż energii przekracza jej wydatkowanie, co prowadzi do dodatniego bilansu energetycznego i nadwagi. Zrozumienie mechanizmów i przyczyn otyłości ma kluczowe znaczenie dla opracowania skutecznych metod jej zapobiegania i leczenia.

Czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w etiologii otyłości. Badania wskazują, że predyspozycje genetyczne mogą wpływać na skłonność do przybierania na wadze, regulację apetytu, metabolizm tłuszczów oraz sposób przechowywania energii w organizmie. Wyróżnia się kilka genów, takich jak FTO (ang. fat mass and obesity-associated gene), które są związane z wyższym ryzykiem rozwoju otyłości. Jednak sam wpływ genetyki nie jest wystarczający do wyjaśnienia epidemii otyłości, ponieważ uwarunkowania genetyczne często ujawniają się w interakcji z czynnikami środowiskowymi.

Czynniki środowiskowe są jednymi z najważniejszych determinant otyłości, zwłaszcza w społeczeństwach uprzemysłowionych. Styl życia współczesnych społeczeństw sprzyja nadmiernemu spożyciu energii i zmniejszonemu wydatkowaniu energii. Dostępność wysoko kalorycznej, przetworzonej żywności, ubogiej w składniki odżywcze, a bogatej w cukry proste i tłuszcze nasycone, jest kluczowym czynnikiem ryzyka. Ponadto siedzący tryb życia, związany z pracą biurową, nauką w szkołach czy długotrwałym korzystaniem z urządzeń elektronicznych, znacząco ogranicza codzienną aktywność fizyczną.

Czynniki behawioralne, takie jak nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna, odgrywają centralną rolę w rozwoju otyłości. Nadmierne spożywanie kalorii, szczególnie w postaci słodzonych napojów, fast-foodów oraz słodyczy, prowadzi do dodatniego bilansu energetycznego. Jednocześnie brak regularnych posiłków, jedzenie w pośpiechu oraz wieczorne podjadanie mogą dodatkowo sprzyjać nadmiernemu przyrostowi masy ciała. Z kolei brak aktywności fizycznej zmniejsza wydatkowanie energii i może prowadzić do osłabienia metabolizmu.

Czynniki psychologiczne również przyczyniają się do rozwoju otyłości. Stres, depresja, lęk czy problemy emocjonalne często prowadzą do zaburzeń odżywiania, takich jak objadanie się kompulsywne. Jedzenie bywa w takich sytuacjach używane jako mechanizm radzenia sobie z emocjami, co powoduje nadmierne spożycie kalorii. Zaburzenia snu, takie jak bezsenność czy obturacyjny bezdech senny, mogą również wpływać na regulację hormonów odpowiedzialnych za głód i sytość, takich jak leptyna i grelina, co zwiększa ryzyko nadwagi.

Czynniki hormonalne i metaboliczne stanowią istotny element etiologii otyłości. Zaburzenia funkcji układu endokrynnego, takie jak niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga czy insulinooporność, mogą prowadzić do przybierania na wadze. Insulinooporność, często związana z dietą bogatą w cukry proste, powoduje zmniejszoną wrażliwość komórek na działanie insuliny, co sprzyja gromadzeniu tłuszczu w organizmie. Ponadto zaburzenia mikroflory jelitowej mogą wpływać na procesy metaboliczne i przyczyniać się do nadwagi.

Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania otyłości również odgrywają ważną rolę. Osoby o niższym statusie ekonomicznym często mają ograniczony dostęp do zdrowej żywności, a ich dieta opiera się na tańszych, przetworzonych produktach. Edukacja zdrowotna w tej grupie bywa niewystarczająca, co utrudnia podejmowanie świadomych decyzji żywieniowych. Z kolei w krajach rozwiniętych nadmiar kalorii i brak aktywności fizycznej często wynikają z dobrobytu i dostępności wygodnych, ale niezdrowych produktów.

Interakcje między czynnikami genetycznymi, środowiskowymi i behawioralnymi są kluczowe dla zrozumienia etiologii otyłości. Osoby genetycznie predysponowane do otyłości mogą być bardziej wrażliwe na negatywne skutki środowiska sprzyjającego nadwadze. Jednocześnie zmiana stylu życia i nawyków może w wielu przypadkach przeciwdziałać skutkom genetycznych predyspozycji.

Zrozumienie wielowymiarowej etiologii otyłości jest niezbędne do opracowania skutecznych strategii prewencyjnych i terapeutycznych. Kluczowe znaczenie ma promowanie zdrowego stylu życia, który obejmuje zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną, zarządzanie stresem oraz edukację żywieniową. Tylko holistyczne podejście, uwzględniające różnorodne czynniki wpływające na otyłość, może przyczynić się do skutecznego przeciwdziałania tej globalnej epidemii.

[1] Nitsch-Osuch A, Kędzierska M, Topczewska-Cabanek A, Gyrczuk E, Życińska K, Wardyn K, Nawyki żywieniowe młodzieży w wieku gimnazjalnym- co nastolatki jedzą w szkole? 2009, s. 43-45.

18.Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka otyłości u dzieci i młodzieży od urodzenia do dorosłości. Wyd. Hel-Med., Kraków 2008, s.15.

[3]  Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka… s.15-16.

Profilaktyka otyłości

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

praca magisterska z promocji zdrowia

Pojęcie „profilaktyka” obejmuje wszelkiego rodzaju działania i środki stosowane, których celem jest zapobieganie oraz likwidowanie przyczyn różnych niepożądanych i niekorzystnych zjawisk. W medycynie profilaktyka oznacza działanie i stosowanie środków w celu zapobiegania chorobom i wszelkiego rodzaju zaburzeniom[1].

Rozróżniamy 3 typy profilaktyki :

  • pierwotną – pierwszorzędową
  • wtórną –drugorzędową
  • trzeciorzędową

Profilaktyka pierwotna odnosi się do ludzi zdrowych ogółu społeczeństwa lub większej jego części. W jej skład wchodzą działania najwcześniejsze, które mają wyeliminować ewentualne pojawienie się choroby lub też zaburzenia rozwoju [2].

W celu zapobiegania nadwadze i otyłości należą następujące dziania :

  • promocja zdrowia psychicznego w danej rodzinie, kiedy to na skutek niepowodzeń często „ucieka się w jedzenie”
  • wspieranie matek w karmieniu piersią dziecka, przez co najmniej pół roku od czasu urodzenia
  • promowanie zdrowego stylu życia rodziny – zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna.

Od wczesnych lat 90 XX wieku, zaczęło przybywać na świecie dzieci karmionych piersią. Zaobserwowano wówczas, że rozwijają się one i rosną inaczej, niż te żywione sztucznie. Jako normy rozwojowe dla wszystkich dzieci używane są siatki centylowe, które zostały opracowane na populacjach dzieci w dużym stopniu żywionych sztucznie od urodzenia [3].

Niemowlęta, które są żywione sztucznie, po 3-4 miesiącu życia mają większy przyrost masy ciała. Lekarze stosując siatki centylowe , które obecnie są w użyciu dla niemowląt

karmionych wyłącznie piersią do 6 miesiąca życia, bardzo często zalecają dokarmianie. W związku z tym, od osiemdziesiątych lat XX wieku WHO zaleca wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka [4].

Profilaktyka wtórna jest typem wczesnego wykrywania i dotyczy osób o zwiększonym ryzyku występowania niektórych zaburzeń rozwojowych oraz chorób[5].

Celem tej profilaktyki jest rozpoznanie grup ryzyka oraz wczesne wykrycie nie tylko objawów chorobowych, ale również zaburzeń w rozwoju psychicznym i fizycznym. Przykładem są różnego rodzaju testy  przesiewowe i powszechne profilaktyczne badania lekarskie w określonych grupach wieku. W przypadku nadwagi oraz otyłości, zwłaszcza dzieci starszych i młodzieży, zadaniem profilaktyki wtórnej jest identyfikowanie się dzieci i młodzieży z dysharmonią rozwojową w programie testów przesiewowych, a także profilaktycznych badań lekarskich i innych kontaktach pacjenta z lekarzem.

Chodzi tu przede wszystkim o dzieci starsze i młodzież, dla których planowane terminy badań profilaktycznych są wydłużone, niż to ma miejsce w przypadku badań małych dzieci. Obecnie prawidłowość masy ciała zarówno dorosłych jak i dzieci określa się z pomocą powszechnie stosowanego wskaźnika masy ciała BMI. Profilaktyka trzeciorzędowa obejmuje dzieci i młodzież z problemami zdrowotnymi, szkolnymi i społecznymi [6]. Zapewnia opiekę medyczną,  psychologiczną oraz rehabilitację dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych. Celem tej profilaktyki jest zapobieganie bądź

też zmniejszanie skutków zaburzeń rozwojowych w tym:

  • działanie przeciw izolacji społecznej, która może prowadzić do „kalectwa społecznego”
  • akceptowanie siebie i pomoc w radzeniu z chorobą
  • pomoc w utrzymaniu jakże ważnej dla zdrowia dobrej kondycji fizycznej.

W rozpoznanej już nadwadze i otyłości, lekarz powinien współpracować ze specjalistą żywieniowcem, a w razie potrzeby z rehabilitantem ruchu i psychologiem.

Profilaktyka otyłości jest niezwykle ważnym elementem strategii zdrowia publicznego, ponieważ otyłość stanowi jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju wielu przewlekłych chorób, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca, nadciśnienie, a także niektóre rodzaje nowotworów. Profilaktyka otyłości obejmuje szereg działań ukierunkowanych na zapobieganie nadmiernemu przyrostowi masy ciała oraz promowanie zdrowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Skuteczne podejście do zapobiegania otyłości powinno być kompleksowe, uwzględniając zarówno aspekty indywidualne, jak i społeczne.

Edukacja żywieniowa to jeden z kluczowych elementów profilaktyki otyłości. Regularne informowanie i edukowanie społeczeństwa na temat zasad zdrowego odżywiania jest fundamentem w zapobieganiu nadwadze i otyłości. Programy edukacyjne powinny koncentrować się na promowaniu zrównoważonej diety, bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, białko roślinne oraz zdrowe tłuszcze. Jednocześnie, należy ograniczyć spożycie produktów wysokoprzetworzonych, bogatych w tłuszcze trans, sól, cukry proste oraz napojów gazowanych. Ważnym celem edukacyjnym jest również uświadamianie o wpływie regularności posiłków na metabolizm oraz konsekwencjach jedzenia w pośpiechu czy późnym spożywaniu kolacji.

Promowanie aktywności fizycznej stanowi nieodłączny element profilaktyki otyłości. Regularna aktywność fizyczna nie tylko pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, ale także wpływa na poprawę kondycji serca, układu oddechowego i mięśniowego, a także zmniejsza ryzyko rozwoju innych chorób przewlekłych. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dorośli powinni wykonywać co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo. W kontekście dzieci i młodzieży, szczególnie wśród dzieci w wieku szkolnym, ważne jest, aby aktywność fizyczna była wpleciona w codzienne życie i stanowiła część rutyny. W szkołach i innych instytucjach edukacyjnych należy promować aktywności fizyczne, w tym wychowanie fizyczne, zajęcia sportowe oraz inne formy ruchu, które mogą zainteresować młodzież.

Zmiana nawyków żywieniowych w rodzinach jest kluczowym elementem w zapobieganiu otyłości wśród dzieci. Rodzice odgrywają istotną rolę w kształtowaniu zdrowych nawyków żywieniowych swoich dzieci, dlatego też działania profilaktyczne powinny uwzględniać wspieranie rodzin w edukacji zdrowotnej. Zorganizowane warsztaty kulinarne, wspólne gotowanie, planowanie zbilansowanych posiłków, a także zmiana podejścia do roli przekąsek w diecie, mogą znacząco wpłynąć na wybory żywieniowe dzieci i młodzieży.

Działania legislacyjne i społeczne również stanowią ważny element profilaktyki otyłości. Wprowadzenie regulacji prawnych dotyczących promocji zdrowej żywności, szczególnie w szkołach, może przyczynić się do zmiany nawyków żywieniowych młodzieży. Przykładem takich działań jest ograniczenie dostępności niezdrowych produktów w sklepikach szkolnych, wprowadzenie programów żywieniowych oferujących zdrowe posiłki oraz kampanie informacyjne skierowane do rodziców i nauczycieli.

Zmniejszenie wpływu marketingu niezdrowej żywności to kolejna ważna kwestia w profilaktyce otyłości. Współczesne techniki marketingowe skutecznie przyciągają uwagę dzieci i młodzieży do niezdrowych produktów, takich jak fast-foody, napoje gazowane i słodycze. Dlatego też jednym z działań profilaktycznych powinna być kontrola reklamy produktów żywnościowych, szczególnie tych skierowanych do dzieci. Wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych, ograniczających reklamowanie niezdrowych produktów w mediach dziecięcych oraz w szkołach, może wpłynąć na zmniejszenie ich spożycia.

Profilaktyka otyłości powinna również uwzględniać monitorowanie stanu zdrowia i masy ciała w różnych grupach wiekowych, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Regularne badania, które pozwalają na wczesne wykrycie nadwagi i otyłości, są kluczowe, ponieważ umożliwiają szybkie podjęcie działań interwencyjnych. W szkołach i innych placówkach edukacyjnych powinno się regularnie przeprowadzać pomiary masy ciała i wzrostu uczniów, a także dostarczać im informacji o prawidłowej masie ciała i zagrożeniach związanych z nadwagą.

Wsparcie psychologiczne i emocjonalne jest również istotnym aspektem profilaktyki otyłości. Wspieranie dzieci i młodzieży w radzeniu sobie ze stresem, problemami emocjonalnymi czy trudnościami w relacjach społecznych może zapobiec rozwojowi zaburzeń odżywiania, takich jak objadanie się z powodu emocji. Programy wsparcia psychologicznego w szkołach i placówkach młodzieżowych, w połączeniu z edukacją żywieniową, mogą przyczynić się do rozwoju zdrowszego stylu życia.

Podsumowując, skuteczna profilaktyka otyłości to kompleksowy proces, który wymaga współpracy między instytucjami publicznymi, szkołami, rodzinami, środowiskiem medycznym oraz mediami. Działania te powinny obejmować edukację żywieniową, promowanie aktywności fizycznej, zmiany w środowisku społecznym oraz wsparcie psychiczne, aby skutecznie zmniejszyć występowanie otyłości i związanych z nią chorób przewlekłych.

[1] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka otyłości u dzieci i młodzieży od urodzenia do dorosłości. Wyd. Hel-Med., Kraków 2008, s. 23.

[2] Ibidem.

[3] Kowalska A, Zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej na przykładzie województwa dolnośląskiego, 2005, s. 32-35.

[4] Ibidem s.27.

[5] Ibidem s. 97.

[6] Ibidem s. 109