praca magisterska z promocji zdrowia

Pojęcie „profilaktyka” obejmuje wszelkiego rodzaju działania i środki stosowane, których celem jest zapobieganie oraz likwidowanie przyczyn różnych niepożądanych i niekorzystnych zjawisk. W medycynie profilaktyka oznacza działanie i stosowanie środków w celu zapobiegania chorobom i wszelkiego rodzaju zaburzeniom[1].

Rozróżniamy 3 typy profilaktyki :

• pierwotną – pierwszorzędową
• wtórną –drugorzędową
• trzeciorzędową

Profilaktyka pierwotna odnosi się do ludzi zdrowych ogółu społeczeństwa lub większej jego części. W jej skład wchodzą działania najwcześniejsze, które mają wyeliminować ewentualne pojawienie się choroby lub też zaburzenia rozwoju [2].

W celu zapobiegania nadwadze i otyłości należą następujące dziania :

• promocja zdrowia psychicznego w danej rodzinie, kiedy to na skutek niepowodzeń często „ucieka się w jedzenie”
• wspieranie matek w karmieniu piersią dziecka, przez co najmniej pół roku od czasu urodzenia
• promowanie zdrowego stylu życia rodziny – zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna.

Od wczesnych lat 90 XX wieku, zaczęło przybywać na świecie dzieci karmionych piersią. Zaobserwowano wówczas, że rozwijają się one i rosną inaczej, niż te żywione sztucznie. Jako normy rozwojowe dla wszystkich dzieci używane są siatki centylowe, które zostały opracowane na populacjach dzieci w dużym stopniu żywionych sztucznie od urodzenia [3].

Niemowlęta, które są żywione sztucznie, po 3-4 miesiącu życia mają większy przyrost masy ciała. Lekarze stosując siatki centylowe , które obecnie są w użyciu dla niemowląt

karmionych wyłącznie piersią do 6 miesiąca życia, bardzo często zalecają dokarmianie. W związku z tym, od osiemdziesiątych lat XX wieku WHO zaleca wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka [4].

Profilaktyka wtórna jest typem wczesnego wykrywania i dotyczy osób o zwiększonym ryzyku występowania niektórych zaburzeń rozwojowych oraz chorób[5].

Celem tej profilaktyki jest rozpoznanie grup ryzyka oraz wczesne wykrycie nie tylko objawów chorobowych, ale również zaburzeń w rozwoju psychicznym i fizycznym. Przykładem są różnego rodzaju testy  przesiewowe i powszechne profilaktyczne badania lekarskie w określonych grupach wieku. W przypadku nadwagi oraz otyłości, zwłaszcza dzieci starszych i młodzieży, zadaniem profilaktyki wtórnej jest identyfikowanie się dzieci i młodzieży z dysharmonią rozwojową w programie testów przesiewowych, a także profilaktycznych badań lekarskich i innych kontaktach pacjenta z lekarzem.

Chodzi tu przede wszystkim o dzieci starsze i młodzież, dla których planowane terminy badań profilaktycznych są wydłużone, niż to ma miejsce w przypadku badań małych dzieci. Obecnie prawidłowość masy ciała zarówno dorosłych jak i dzieci określa się z pomocą powszechnie stosowanego wskaźnika masy ciała BMI. Profilaktyka trzeciorzędowa obejmuje dzieci i młodzież z problemami zdrowotnymi, szkolnymi i społecznymi [6]. Zapewnia opiekę medyczną,  psychologiczną oraz rehabilitację dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych. Celem tej profilaktyki jest zapobieganie bądź

też zmniejszanie skutków zaburzeń rozwojowych w tym:

• działanie przeciw izolacji społecznej, która może prowadzić do „kalectwa społecznego”
• akceptowanie siebie i pomoc w radzeniu z chorobą
• pomoc w utrzymaniu jakże ważnej dla zdrowia dobrej kondycji fizycznej.

W rozpoznanej już nadwadze i otyłości, lekarz powinien współpracować ze specjalistą żywieniowcem, a w razie potrzeby z rehabilitantem ruchu i psychologiem.

[1] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka otyłości u dzieci i młodzieży od urodzenia do dorosłości. Wyd. Hel-Med., Kraków 2008, s. 23.

[2] Ibidem.

[3] Kowalska A, Zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej na przykładzie województwa dolnośląskiego, 2005, s. 32-35.

[4] Ibidem s.27.

[5] Ibidem s. 97.

[6] Ibidem s. 109