Kategoria: prace magisterskie

prace magisterskie z promocji zdrowia

Leczenie zachowawcze dyskopatii lędźwiowej

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Głównym celem leczenia jest zmniejszenie bólu oraz przywrócenie sprawności fizycznej i zdolności do pracy.

Leczenie zachowawcze jest wskazane w początkowym okresie choroby. Konieczne jest prowadzenie oszczędnego stylu życia, ograniczając podnoszenie i podnoszenie ciężkich przedmiotów. Spanie na twardym materacu odciąża kręgosłup. Zmniejszenie dolegliwości przynosi leżenie z kończynami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych wspartymi na poduszce (T. Bojczuk, G. Przysada, Ł. Strzępek, 2010).

W okresie ostrego bólu można złagodzić kręgosłup, zakładając gorset. Ponadto pływanie w ciepłej wodzie pomaga rozluźnić napięte mięśnie pleców, zmniejszając w ten sposób ból. Ważne jest, aby po ustąpieniu bólu wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i tułowia (T. M. Domżał, 2001).

W leczeniu zachowawczym podaje się również leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozluźniające mięśnie poprzecznie prążkowane.

Zanik dolegliwości nie oznacza wyleczenia pacjenta, ponieważ uszkodzony krążek międzykręgowy jest słabym punktem w kręgosłupie, który wymaga dbałości o utrzymanie prawidłowego „gorsetu mięśniowego”, aby zapobiec nawrotom dolegliwości (A. Dziak, 2007).

Leczenie zachowawcze dyskopatii lędźwiowej stanowi podstawowy i najczęściej stosowany sposób postępowania terapeutycznego, szczególnie w początkowych stadiach choroby oraz w przypadkach, gdy objawy nie mają charakteru neurologicznego lub nie występuje zagrożenie trwałym uszkodzeniem struktur nerwowych. Celem tego rodzaju leczenia jest złagodzenie bólu, poprawa funkcji ruchowej pacjenta, przeciwdziałanie nawrotom oraz spowolnienie postępu zmian degeneracyjnych. Kluczowym elementem terapii jest kompleksowe i indywidualnie dopasowane podejście, uwzględniające stopień nasilenia objawów, styl życia chorego, jego wiek, stan ogólny oraz aktywność zawodową.

W początkowej fazie leczenia zachowawczego szczególnie istotne jest ograniczenie aktywności fizycznej prowadzącej do zaostrzenia dolegliwości bólowych. Zaleca się unikanie przeciążeń kręgosłupa, takich jak dźwiganie ciężkich przedmiotów, długotrwałe siedzenie, gwałtowne skręty tułowia czy wykonywanie ruchów w pozycji pochylonej. Jednocześnie, całkowity bezruch nie jest zalecany, ponieważ może prowadzić do sztywności mięśni, osłabienia siły mięśniowej oraz pogorszenia krążenia w obrębie tkanek przykręgosłupowych. W wielu przypadkach wskazane jest krótkotrwałe leżenie w pozycjach odciążających kręgosłup, na przykład z nogami zgiętymi w kolanach i biodrach, podpartymi na wałku lub krześle.

Bardzo ważnym komponentem terapii zachowawczej są środki farmakologiczne. Najczęściej stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, diklofenak czy naproksen, które łagodzą ból i zmniejszają stan zapalny w obrębie uciskanego korzenia nerwowego. W przypadkach silnych dolegliwości bólowych stosuje się również leki przeciwbólowe o działaniu ośrodkowym, a niekiedy także leki z grupy opioidów. W celu zmniejszenia napięcia mięśni przykręgosłupowych podawane są także leki rozkurczowe i miorelaksacyjne, które pomagają zredukować odruchowy skurcz mięśni będący reakcją obronną organizmu na ból.

Kolejnym niezwykle istotnym filarem leczenia zachowawczego dyskopatii lędźwiowej jest fizjoterapia. Jej głównym celem jest przywrócenie sprawności ruchowej, poprawa elastyczności tkanek miękkich oraz wzmocnienie mięśni odpowiadających za stabilizację kręgosłupa. Rehabilitacja powinna być poprzedzona szczegółową oceną stanu pacjenta przez fizjoterapeutę i dostosowana do indywidualnych możliwości. W jej ramach stosuje się różnorodne techniki, takie jak kinezyterapia (ćwiczenia ruchowe), terapia manualna, masaże, fizykoterapia (np. elektroterapia, krioterapia, laseroterapia) czy techniki relaksacyjne. Szczególnie skuteczne są ćwiczenia wzmacniające tzw. gorset mięśniowy, obejmujący mięśnie brzucha, grzbietu i pośladków, które odpowiadają za prawidłowe podparcie kręgosłupa.

W niektórych przypadkach wskazane jest również zastosowanie specjalnych gorsetów ortopedycznych, które mają na celu stabilizację odcinka lędźwiowego, ograniczenie ruchomości oraz odciążenie uszkodzonych struktur kręgosłupa. Ich stosowanie powinno jednak być krótkotrwałe i ściśle kontrolowane przez specjalistę, aby uniknąć nadmiernego osłabienia mięśni. Równolegle z terapią fizyczną zaleca się także edukację pacjenta w zakresie ergonomii – prawidłowego podnoszenia przedmiotów, pozycji przy pracy siedzącej, unikania długotrwałego pozostawania w jednej pozycji oraz wprowadzenia regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej, jak np. pływanie czy nordic walking.

Leczenie zachowawcze może również obejmować bardziej zaawansowane techniki przeciwbólowe, takie jak iniekcje miejscowe (blokady) z zastosowaniem kortykosteroidów lub środków znieczulających, aplikowane w bezpośrednie sąsiedztwo uciśniętego korzenia nerwowego. Tego typu zabiegi przeprowadza się zwykle w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych pod kontrolą obrazowania RTG lub USG. Celem iniekcji jest szybkie złagodzenie stanu zapalnego i redukcja bólu, co pozwala na szybsze rozpoczęcie rehabilitacji ruchowej.

Warto podkreślić, że skuteczność leczenia zachowawczego w przypadku dyskopatii lędźwiowej jest bardzo wysoka – u większości pacjentów objawy ustępują w ciągu kilku tygodni, a odpowiednia rehabilitacja pozwala na utrzymanie efektów terapii i zapobieganie nawrotom. Niemniej jednak w przypadkach, gdy mimo leczenia objawy bólowe utrzymują się przez dłuższy czas lub pojawiają się objawy neurologiczne (np. niedowład, utrata czucia, zaburzenia oddawania moczu), konieczna może być konsultacja neurochirurgiczna i rozważenie leczenia operacyjnego.

W leczeniu zachowawczym kluczowe jest zatem kompleksowe i interdyscyplinarne podejście, łączące farmakoterapię, rehabilitację, wsparcie psychologiczne i edukację pacjenta. Takie postępowanie nie tylko przyczynia się do zmniejszenia objawów i poprawy jakości życia, ale również zwiększa świadomość pacjenta co do konieczności dbałości o kręgosłup w codziennym funkcjonowaniu.

Ból jako objaw dominujący w dyskopatii lędźwiowej

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Problem bólu dotyka każdą osobę, dlatego jest centrum zainteresowania różnych dziedzin. Obowiązkiem zespołu leczącego jest walka z bólem, który jest cenną informacją diagnostyczną, a także odzwierciedla efekty leczenia (E. Czaja, M. Kózka, A. Burda 2012).

Ból jest odczuciem czuciowym, które może być związane z działaniem szkodliwego bodźca lub gdy grozi wystąpieniem takiego uszkodzenia, a także obserwacją opartą na wcześniejszych doświadczeniach. Przyjęto definicję Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Bólem: „Ból jest nieprzyjemnym,  zmysłowym,  emocjonalnym odczuciem związanym lub opisanym jako takie uszkodzenie tkanek” (K. Suchocka, 2008 s.16).

Mechanizm bólu polega na tym, że informacje są przekazywane z ośrodkowego układu nerwowego do mięśni reagujących przykurczem, dzięki czemu ruchliwość bolesnego kręgosłupa jest ograniczona. W konsekwencji każdy dodatkowy ruch wywołuje ból i dalsze przykurcze mięśni. W ten sposób powstaje tzw. zamknięte koło bólu. Co oznacza, że jeden mechanizm bólowy napędza drugi, czyli przykurcz, który powoduje wzrost bólu (W. Kułak, D. Kondzior, 2010).

Ból kręgosłupa jest poważnym problemem we współczesnej medycynie. Większość problemów związanych z kręgosłupem pojawia się po wykonaniu określonego ruchu, w wyniku czego pojawia się ból, unieruchamiający lub ograniczający normalne funkcjonowanie.

Uczucie bólu jest indywidualne dla każdej osoby. W związku z tym stworzono wiele skal, które mają zastosowanie w jego niezależnej ocenie. Ponadto przy ocenie bólu należy wziąć pod uwagę, że istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na postrzeganie bólu, takich jak kondycja fizyczna lub zaburzenia funkcjonowania organizmu (A. Kubler, 2001).

Najpopularniejszą ze skal jest wizualno-analogowa skala VAS (Visual Analogue Scale). W tej skali ból szacuje się na 10-centymetrowy segment, gdzie „0” oznacza brak bólu, podczas gdy „10” oznacza największy ból, jaki pacjent może sobie wyobrazić.

W skali numerycznej (NRS Numerical Rating Scale) na jej podstawie pacjent wskazuje odpowiednią cyfrę od „0” do „10”, gdzie „0” oznacza brak bólu, a „10” najsilniejszy ból.

Ból krzyża może mieć wiele przyczyn. Najczęstszą przyczyną ich występowania są zmiany zwyrodnieniowe w krążku międzykręgowym i stawach międzykręgowych.

Aby określić lokalizację bólu u pacjenta, musimy zwrócić uwagę na trzy główne obszary:

  • bsiekiera lędźwiowa, jest bólem występującym między końcem wyrostka kolczastego kręgu TH 12 a końcem wyrostka kolczastego S1;
  • ból odcinka krzyżowego to ból ograniczony od góry przez koniec procesu kolczastego S1 i od dołu przez staw krzyżowo-guzowaty;
  • ból lędźwiowo-krzyżowy to ból obejmujący 1/3 dolnego odcinka lędźwiowego kręgosłupa i 1/3 górnego odcinka krzyżowego (J. Deszczyński, 2009).

Ból pleców można również podzielić w zależności od czasu wystąpienia:

  • ostry ból – objawy występują krócej niż 3 tygodnie
  • ból podostry – objawy bólowe występujące od 5 do 12 tygodni
  • bprzewlekły ból – objawy bólowe występujące dłużej niż 3 miesiące.

Przewlekłe bóle z okresowymi objawami rwy kulszowej, bóle i skurcze łydek, utrudniające chodzenie, zwłaszcza podczas schodzenia, są charakterystyczne dla zwężenia kanału kręgowego (J. Dobrogowski, 2012).

Rozproszony ból, zwykle stopniowo wzrasta. Napina się po siedzeniu, staniu i ruchach tułowia, ustępuje w pozycji leżącej.  Bóljest szczególnie charakterystyczny dla choroby krążka międzykręgowego (T. Guranowski, 2002).

Ostre bóle, które pojawiają się nagle z dramatycznym przebiegiem, powodujące odruchowe skurcze mięśni, unieruchomienie tułowia. Taki pacjent nie jest w stanie utrzymać pozycji stojącej lub siedzącej, w pozycji leżącej ostry ból trwa do około 2 dni, podczas gdy ból o mniejszym nasileniu trwa do 3 tygodni. Ostry ból jest charakterystyczny dla pęknięcia pierścienia włóknistego i tykania fragmentów jąder między tylnymi krawędziami trzonów kręgów (A. Dziak, 2007).

Rwa kulszowa to ból, który rozprzestrzenia się wzdłuż nerwu kulszowego. Jest to sygnał uszkodzenia krążka międzykręgowego. Zwykle jest to ból w okolicy pleców i pośladków oraz tylnej powierzchni uda. Ból może nasilać się i promieniować poniżej kolana, łydki, stawu skokowego i stopy (M. Domżał, 2011).

Ból krzyża i rwa kulszowa występujące jednocześnie są rzadkie. Pojawia się natychmiast po przeciążeniu kręgosłupa. Ból jest ciężki. Przyczyną jest pęknięcie pierścienia włóknistego i wypchnięcie jądra miażdżycowego.

Pęknięcie kości udowej występuje w przebiegu podrażnienia korzenia L4. Ból pojawia się wzdłuż przedniej powierzchni uda, który nasila się podczas zginania stawu kolanowego w pozycji leżącej na brzuchu. Ponadto dochodzi do osłabienia odruchu kolana i niedowładu mięśnia czworogłowego (A. Dziak, 2007).

Ból promieniujący do skóry w okolicy krzyżowej jest spowodowany podrażnieniem korzenia nerwowego poprzez przesunięcie jądra miażdżycowego. W późniejszych stadiach choroby bóle są łatwe do zlokalizowania i nasilenia pod wpływem ruchów, ponieważ zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające zachodzą w stawie międzytrzonowym i stawach międzydzielnych.

Pacjent zmagający się z bólem w okolicy lędźwiowej przyjmuje charakterystyczną postawę ciała, która spowodowana jest usztywnieniem tego odcinka kręgosłupa. Tułów porusza się do przodu poprzez ugięcie w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych. Z drugiej strony dotyka ziemi tylko palcami. Chory przyjmuje taką postawę nieświadomie, ponieważ tak czuje się najlepiej. Często pacjenci zginają nogę w biodrze i kolanie, aby zmniejszyć nacisk i rozciąganie nerwu kulszowego (J. Kiwierski, 1997).

Ból stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych i dominujących objawów w przebiegu dyskopatii lędźwiowej, często będąc pierwszym i najbardziej uciążliwym sygnałem, który skłania pacjentów do konsultacji lekarskiej. Jego etiologia związana jest z patologicznymi zmianami w obrębie krążków międzykręgowych – struktur odpowiedzialnych za elastyczność i amortyzację w kręgosłupie. W przypadku odcinka lędźwiowego, który odpowiada za utrzymanie znacznej części ciężaru ciała oraz wykonywanie złożonych ruchów, przeciążenia i mikrourazy mogą prowadzić do degeneracji dysków, co skutkuje ich uwypukleniem lub przepukliną. Te zmiany mechaniczne mogą z kolei uciskać na korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego, wywołując intensywny ból o charakterze miejscowym lub promieniującym.

Charakter bólu w dyskopatii lędźwiowej jest zróżnicowany i zależny od zaawansowania procesu chorobowego oraz od lokalizacji uszkodzonego krążka międzykręgowego. Najczęściej pacjenci skarżą się na ból ostry, przeszywający, który może promieniować do pośladka, uda, a nawet stopy – co jest typowe dla rwy kulszowej, będącej częstym powikłaniem dyskopatii. Ból może mieć także charakter tępy, narastający stopniowo, szczególnie w fazie początkowej zmian zwyrodnieniowych. Dolegliwości bólowe są często opisywane jako palące, świdrujące lub kłujące i nasilają się przy określonych ruchach ciała, długotrwałym siedzeniu, pochylaniu się, czy podnoszeniu ciężarów. Częstym zjawiskiem jest także występowanie bólu nocnego, który zakłóca sen i wpływa na jakość życia pacjenta.

Jednym z istotnych aspektów bólu w przebiegu dyskopatii lędźwiowej jest jego wpływ na funkcjonowanie codzienne. Pacjenci często ograniczają aktywność fizyczną, unikają schylania się, chodzenia na dłuższe dystanse czy wykonywania czynności wymagających wysiłku. W skrajnych przypadkach może dojść do całkowitego unieruchomienia chorego w pozycji leżącej. Ograniczenia te, poza fizycznym dyskomfortem, prowadzą także do zaburzeń psychicznych, takich jak obniżony nastrój, lęk czy depresja. Przewlekły ból w dyskopatii wiąże się również z ryzykiem wystąpienia tzw. zespołu bólu przewlekłego, w którym dochodzi do patologicznego utrwalenia bodźców bólowych w ośrodkowym układzie nerwowym, niezależnie od trwającej przyczyny somatycznej.

W procesie diagnostycznym ból pełni zatem funkcję kluczową – zarówno jako sygnał ostrzegawczy, jak i wskaźnik progresji choroby. Szczegółowy wywiad z pacjentem dotyczący charakteru, lokalizacji, intensywności i okoliczności występowania bólu pozwala na wstępne rozpoznanie. Dodatkowe objawy neurologiczne, takie jak mrowienie, drętwienie kończyn dolnych czy osłabienie siły mięśniowej, są sygnałem, że ucisk na korzenie nerwowe jest istotny i może wymagać intensywniejszego leczenia. Badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), pozwalają na potwierdzenie obecności przepukliny jądra miażdżystego i ocenę jej wpływu na struktury nerwowe.

Leczenie bólu w dyskopatii lędźwiowej opiera się na podejściu wieloetapowym i kompleksowym. W fazie ostrej dominuje leczenie objawowe – stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), leków rozluźniających mięśnie oraz silniejszych analgetyków w przypadku bardzo intensywnego bólu. Równie ważna jest fizjoterapia, która poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia i techniki manualne może przyczynić się do zmniejszenia napięcia mięśniowego, poprawy elastyczności tkanek oraz zmniejszenia ucisku na struktury nerwowe. W niektórych przypadkach stosuje się blokady nerwowe lub zastrzyki z kortykosteroidami w celu złagodzenia dolegliwości. Leczenie operacyjne zarezerwowane jest dla pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów lub występują objawy poważnego ucisku na struktury neurologiczne, grożące trwałym uszkodzeniem.

Podsumowując, ból w przebiegu dyskopatii lędźwiowej stanowi najważniejszy objaw kliniczny, który decyduje o przebiegu diagnostyki, doborze terapii oraz dalszym rokowaniu pacjenta. Jego obecność, charakter i nasilenie są kluczowe dla monitorowania postępów leczenia oraz oceny skuteczności zastosowanych metod. Z uwagi na jego wpływ na codzienne funkcjonowanie i dobrostan psychiczny chorego, konieczne jest kompleksowe podejście terapeutyczne, łączące leczenie farmakologiczne, rehabilitację oraz edukację pacjenta w zakresie ergonomii i profilaktyki schorzeń kręgosłupa.

Zagadnienia jakości życia w świetle badań

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Badania nad jakością zmieniły podejście do pacjentów na bardziej holistyczne, co spowodowało wzrost subiektywnego zainteresowania odczuciami pacjenta dotyczącymi choroby, leczenia i problemów życiowych (K. Walden – Gołuszko, 1999).

Postęp medycyny zwiększył skuteczność leczenia i utrzymywania przy życiu chorych i niepełnosprawnych, a tym samym potrzebę doprowadzenia uratowanego życia do znośności, a nawet szczęścia (L. Wołowicka, 2001).

Jakość życia danej osoby jest subiektywną oceną, która zależy od cech osobowości, stanu psychicznego oraz systemu wartości i preferencji. Wyniki przeprowadzonych badań nad jakością życia pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem wykazały, że właściwa pomoc psychologiczna i psychoterapeutyczna znacząco przyczyni się do poprawy jakości ich życia (M. Majkowicz, 1997).

W przypadku pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych wynika, że jakość życia jest związana z wyborem terapii. Z medycznego punktu widzenia terapia małoinwazyjna, co oznacza, że przy mniejszej liczbie powikłań, nie jest postrzegana w ten sam sposób przez pacjentów (M. Zdzienicki, 2008).

Na samoocenę jakości życia pacjentów z nadciśnieniem tętniczym silnie wpływa stosunek do choroby i długotrwały stres. Ponadto u tych pacjentów zaobserwowano obniżony poziom samopoczucia, spadek energii, wyższy poziom odczuwania bólu i wyższy poziom izolacji społecznej (M. Zygmuntowicz, M. Olszanecka – Glinianowicz, J. Chudek, 2011).

Stwardnienie rozsiane jest chorobą z licznymi objawami klinicznymi, które negatywnie wpływają na jakość życia pacjentów. Głównym czynnikiem obniżającym poziom satysfakcji jest funkcjonowanie fizyczne, które ma wpływ na ograniczanie ról społecznych (D. Rość, J. Kowalik, 2008).

Oceniając jakość życia pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc można stwierdzić, że duszność nie jest główną przyczyną obniżenia jakości życia, ale niemożności palenia (K. Bąk – Drabik, D. Ziora, 2004).

Testy jakości życia są akceptowane przez pacjentów, ponieważ uważają je za terapeutyczne, ponieważ koncentrują się na kwestiach ważnych dla pacjenta. Dostarczają danych o sytuacji pacjenta, pozwalają dostrzec problemy i podjąć działania w celu ich rozwiązania (J. Meyza, 1997).

Jakość życia to pojęcie niezwykle szerokie, wieloaspektowe i interdyscyplinarne, obejmujące zarówno wymiar materialny, jak i niematerialny ludzkiej egzystencji. W świetle prowadzonych badań, zagadnienia związane z jakością życia coraz częściej stają się przedmiotem analiz nie tylko socjologicznych, ale także ekonomicznych, psychologicznych, medycznych i politologicznych. Badacze próbują uchwycić, jak różnorodne czynniki – od poziomu dochodów, przez stan zdrowia, po relacje społeczne – wpływają na subiektywne poczucie dobrostanu jednostki. Coraz częściej odchodzi się od oceny jakości życia wyłącznie na podstawie twardych danych ekonomicznych, na rzecz bardziej złożonego ujęcia, które uwzględnia również aspekty emocjonalne, środowiskowe i społeczne.

Jednym z podstawowych problemów w badaniach nad jakością życia jest kwestia jej definicji i operacjonalizacji. W zależności od przyjętej perspektywy badawczej, jakość życia może być rozumiana jako poziom zaspokojenia podstawowych potrzeb, dostęp do dóbr materialnych i usług, możliwość samorealizacji, poczucie bezpieczeństwa, wolność wyboru czy też satysfakcja z życia. Niektóre koncepcje kładą nacisk na obiektywne wskaźniki, takie jak PKB per capita, poziom zatrudnienia czy długość życia, inne natomiast uwzględniają przede wszystkim subiektywne oceny, np. zadowolenie z życia czy poziom odczuwanego szczęścia. Coraz powszechniejsze staje się podejście łączące oba te wymiary – obiektywny i subiektywny – jako najbardziej reprezentatywne dla kompleksowego ujęcia jakości życia.

W kontekście badań empirycznych, jakość życia analizowana jest w różnorodnych grupach społecznych i przestrzeniach geograficznych. Szczególnie istotne są badania porównawcze, które pozwalają uchwycić różnice pomiędzy krajami, regionami czy grupami zawodowymi. Przykładowo, badania Eurostatu czy OECD dostarczają cennych informacji na temat jakości życia w państwach członkowskich Unii Europejskiej, analizując takie wskaźniki jak poziom dochodów, zatrudnienie, edukacja, środowisko naturalne, zdrowie, bezpieczeństwo osobiste czy zaangażowanie obywatelskie. Dane te pozwalają na identyfikację obszarów wymagających interwencji oraz na formułowanie skutecznych polityk społecznych ukierunkowanych na poprawę warunków życia obywateli.

Jednocześnie coraz więcej badań poświęca uwagę jakości życia w ujęciu lokalnym i mikrospołecznym. Wskazuje się, że odczuwana jakość życia zależy w dużej mierze od najbliższego otoczenia jednostki – dostępności infrastruktury, jakości powietrza, poziomu hałasu, dostępności terenów zielonych, funkcjonowania lokalnych instytucji czy relacji sąsiedzkich. Lokalne badania ankietowe, wywiady pogłębione i analizy przestrzenne stają się nieocenionym źródłem wiedzy na temat subiektywnego odbioru rzeczywistości przez mieszkańców poszczególnych osiedli, dzielnic czy gmin. Tego typu dane często są wykorzystywane w planowaniu przestrzennym, działaniach samorządów i organizacji pozarządowych.

Warto także zaznaczyć, że jakość życia jest pojęciem dynamicznym i zmieniającym się w czasie, zarówno w kontekście rozwoju cywilizacyjnego, jak i indywidualnych etapów życia człowieka. Inne potrzeby i oczekiwania wobec życia mają osoby młode, inne osoby w wieku produkcyjnym, a jeszcze inne seniorzy. Badania jakości życia uwzględniają więc również kontekst demograficzny, kulturowy i pokoleniowy, analizując, jak różne grupy społeczne postrzegają własną sytuację życiową i co uznają za ważne. Przykładowo, wśród młodzieży większą rolę odgrywają relacje rówieśnicze, możliwość edukacji i rozwoju osobistego, natomiast u osób starszych większy nacisk kładzie się na zdrowie, opiekę społeczną i więzi rodzinne.

Na zakończenie warto wspomnieć o rosnącej roli badań jakości życia w polityce publicznej. Władze coraz częściej posługują się kompleksowymi wskaźnikami dobrostanu (np. indeks OECD Better Life Index) w ocenie skuteczności programów społecznych, inwestycji infrastrukturalnych czy inicjatyw zdrowotnych. Umożliwia to bardziej holistyczne podejście do rozwoju społeczno-gospodarczego, uwzględniające nie tylko wzrost gospodarczy, ale również poprawę dobrostanu społecznego. Jakość życia staje się więc nie tylko przedmiotem naukowych analiz, ale również konkretnym celem działań politycznych i społecznych, służących tworzeniu bardziej sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa.

Pomiar jakości życia

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Mierząc jakość życia, pamiętaj o  mierzeniu na różnych poziomach i treściach oraz używaj różnych instrumentów do osiągnięcia różnych celów (S. Steuden, 2002).
Pierwszy wskaźnik oceny nieklinicznych konsekwencji leczenia raka płuc został skonstruowany przez Karnofsky’ego i Burchenala. Kolejne skale, które powstały, nazwano funkcjonalnymi, mierzono zdolność pacjenta do wykonywania czynności życia codziennego (Activities of dalily living ADL). Wiele z tych skal jest nadal używanych, np. Barthel Index, Kaz Index i Kenny Scale (K. Jaracz, 2001).

Campbell i jego koledzy skonstruowali narzędzie pomiarowe, które spełniało następujące warunki: było łatwe w użyciu, możliwe było prowadzenie badań zbiorowych w tym samym czasie, przy użyciu wielu osób jednocześnie, wynik był prostym, zrozumiałym wskaźnikiem, który odnosił się do konkretnych sfer życia, miał podstawowe cechy psychometrycznego narzędzia pomiarowego (standaryzowanego,  rzetelny i dokładny). Skala Campbella składała się z zestawu 15 sfer życia podlegających ocenie, tj.: małżeństwo, rodzina, zdrowie, sąsiedzi, przyjaciele, znajomi, praca zawodowa, prace domowe, czas wolny, życie w społeczeństwie, standard mieszkania, zarobki, oszczędności, edukacja. Każda sfera oceniana była w skali od 1 do 7, gdzie 1 oznaczało duże niezadowolenie z danej sfery, 7 bardzo wysoką satysfakcję. Zsumowane punkty wyznaczyły globalny wskaźnik jakości życia (L. Wołowicka, 2003).

Zgodnie z modelem jakości życia w perspektywie D. Felce’a i J. Perry’ego, obiektywne warunki życia umożliwiają lub nie, realizacja wartości ludzkich, które są związane z osiągnięciem dobrego stanu pod względem możliwości fizycznych, materialnych, społecznych, emocjonalnych i rozwojowych, składają się na jakość życia ludzkiego (H. Sokolnicka,  2003).

Jakość życia należy rozumieć nie tylko przez dobre samopoczucie,
ale także jako zdolność do dalszego funkcjonowania w różnych dziedzinach życia.

Wskaźniki biomedyczne służą do obiektywnej oceny stanu zdrowia, jednak niektórych aspektów zdrowia takich jak: zdolność do normalnego funkcjonowania w domu w rodzinie w pracy lub w społeczeństwie, bycia wolnym od dolegliwości oraz problemów społecznych i finansowych związanych z chorobą i leczeniem nie da się opisać bez pomocy specjalnych narzędzi, takich jak kwestionariusze. Dzięki wprowadzeniu pojęcia jakości życia pacjent staje się uczestnikiem procesu leczenia (M. Chrobak, 2012).

Nie ma uniwersalnego i doskonałego narzędzia do oceny jakości życia. Można to zrobić za pomocą specjalnych kwestionariuszy, które pacjent sam wypełnia. Kwestionariusze pozwalają na ilościowy opis jakości życia. Stosuje się kwestionariusze ogólne, szczegółowe i mieszane.

Kwestionariusze ogólne (skale ogólne) uwzględniają czynniki związane z doświadczeniem choroby i ogólnym samopoczuciem podmiotu, może to być zarówno osoba zdrowa, jak i chora. Konieczne jest użycie innych skal, które mają zastosowanie do konkretnej jednostki chorobowej. Przykładami takich skal są: WHOQOL-bref, Sickness Impast Profile 136 (SIP), Short Form Health Survey (SF-36) i Quality of Life QOL (M. Majkowicz, 1997).

Natomiast konkretne kwestionariusze dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza to specyficzne sfery funkcjonowania pacjenta (specyficzność domeny), druga skupia się na zjawiskach wynikających z choroby (specyficzna dla choroby). Są one zróżnicowane w zależności od zastosowanego leczenia lub czynników wynikających z choroby oraz dla funkcjonowania pacjenta, wpływu choroby na jego życie.

Ponadto stosuje się kwestionariusze mieszane z elementami narzędzi ogólnych, co może powodować trudności w interpretacji i porównywaniu wyników badań. Ważne jest ustalenie celu i zakresu badania przed badaniem oraz tego, czy wybrane narzędzie przeszło proces adaptacji i standaryzacji oraz uzyskania zgody na jego wykorzystanie (M. Chrobak, 2010).

Kwestionariusze do badania jakości życia mogą nie do końca odzwierciedlać pojęcie jakości życia, ponieważ zależy to w dużej mierze od życia prywatnego, kultury itp.

Ocena jakości życia pacjentów pozwala na pełniejszą jego ocenę, daje wgląd w problemy fizyczne, psychiczne i środowiskowe, dzięki czemu ułatwia planowanie i organizację odpowiedniej opieki. Opisując wyniki leczenia, zwraca się uwagę na osobę pacjenta, co może przyczynić się w przyszłości zwłaszcza do osób przewlekle chorych, wymagających zaangażowania ich w proces leczenia (Walden – Gołuszko, 1997).

Osoba ocenia jakość życia, porównując ją ze standardem zbudowanym na podstawie własnego doświadczenia lub przyjętego systemu wartości lub porównując sytuację z sytuacją innych ludzi.

Stosowane narzędzia można sklasyfikować według metody pomiaru, wszechstronności i specyfiki narzędzia.

Obiektywny pomiar jest najczęściej dokonywany przez osobę opiekuńczą. Do takich narzędzi należą: Karnofsky Performance Index (KPS) – Karnofski Fitness Index, World Health Organization Performance Status – WHO Fitness State Scale, Index of Independence In Activities of Daily Living – Katz Daily Activity Index, Spitzer’s Quality of Life Index – Spitzer Quality of Life Index (również może być stosowany jako skala samooceny). Wyżej wymienione skale, oprócz Indeksu Spritzera, oceniają kondycję, stan psychiczny i społeczny, ale pomijają wpływ na samopoczucie.

Subiektywny pomiar dokonywany jest przez samego pacjenta przy użyciu takich narzędzi jak: Quality of Life Uniscale – One-dimensional Quality of Life Scale, Linear Analogue Self-Assessment (LASA) – Linear-Analog Self-Assessment, LASA by Selby, McGill/Melzach Pain Questionnaire (MPQ) – Pain Intensity Measurement Questionnaire, The Functional Living Index: Cancer (FLIC) – Daily Functioning Index: Cancer, Nottingham Health Profile (NHP) – Health Profile, General Health Questionnaire (GHQ) – General Health  Kwestionariusz, The Rotterdam Symptom Checklist (RSCL) – Rotterdam Symptom List, Psychosocial Adjustment to Disease Scale (PAIS), The Profile of Mood State (POMS) – Profile of Mood States, The Sicknes Impact Profile (SIP) – Disease Impact Profile (M. Majkowicz, 1997).

Dysponujemy również wielowymiarowymi narzędziami, składającymi się z kilku skal oceniających poszczególne obszary życia, tj.: QLQ-C30, FLIC, RSC, LASA, CARES, Funkcjonalna Ocena Terapii Nowotworów (FACT). Ponadto jednowymiarowe narzędzia oceniające wybrany obszar jakości życia: wymiar fizyczny (KPS, Stan funkcjonalny według Zubroda), wymiar emocjonalny (Symptom Checklist -90R, Szpitalna Skala Lęku i Depresji HADS, POMS, Skala Objawów Obaw: Rak, Skala Depresji Becka oraz społeczny wymiar PAIS (A. Wójcik, B. Kurjanowicz, M. Bidacha, 2007).

Ogólne narzędzia są wykorzystywane głównie do szacowania szerokiego zakresu domen specyficznych dla różnych warunków zdrowotnych i chorobowych. Pozwalają one na porównanie wyników u pacjentów z różnych populacji (Sicness Impact Profile SIP, Nottingham Health Profile NHP, Medical Outcome Study Short From Health Survey SF-36).  RSCL, FLIC, CARES lub FACT-G służą do wychwytywania najważniejszych obszarów dla danej choroby. Badanie jakości życia wyszczególnia narzędzia modułowe, dodając do podstawowego narzędzia moduł pytań specyficznych dla danej choroby lub terapii, np. FACT dla pacjentów z rakiem, FACT-B rak piersi, FACT-C rak jelita grubego.

Według Osoby, najlepiej jest użyć wielowymiarowego kwestionariusza, dołączając do niego moduł specyficzny dla zamierzonego badania (L. Wołowicka, 2001).

Narzędzie do pomiaru jakości życia powinno właściwie nakreślić konceptualizację jakości życia, tj. fizyczne, psychologiczne, duchowe i społeczne problemy oraz problemy i alternatywne odpowiedzi zdolne do odzwierciedlenia pozytywnych aspektów jakości życia. Ponadto spełnia wymagania w zakresie cech psychometrycznych, reaguje na zmiany w jakości życia (rozsądna liczba pytań w całym teście, daje kilka możliwości odpowiedzi, może dostarczyć wyników w podskali, opiera się na danych uzyskanych od pacjenta i jest akceptowana przez pacjentów, pracowników służby zdrowia i badaczy, ukończona w krótkim czasie,  łatwe do zastosowania i policzenia, łatwe do zrozumienia przez pacjentów (T. Niewiadomski, 2000).

Niewiadomski T. J.: Ocena jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia
w aspekcie opieki zdrowotnej. W: Piąta Ogólnopolska Konferencja „Jakość
w Opiece Zdrowotnej”, Kraków 2000, 12-14, 297 – 300.

Steuden S.: Wprowadzenie w problematykę jakości życia. Lublin 2006, 8 – 10.

Walden – Gałuszko K.: Ocena jakości życia uwarunkowana stanem zdrowia. Warszawa 1997, 77 – 82.

Wołowicka L.: Jakość życia w naukach medycznych. Wydawnictwo Akademii Medycznej. Poznań 2001, 17 – 28,  54 – 69, 193 – 201.

Wójcik A. Kurjanowicz B. Bidacha M.: Ocena jakości życia w perspektywie medycznej. W: Postępy Rehabilitacji 2007, 4, 31 – 38.

Jakość życia i jej znaczenie w pielęgniarstwie

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (6 votes)

Opieka pielęgniarska pozostaje w najbardziej bezpośrednim kontakcie z odbiorcą usług, jakim jest pacjent, dlatego ma tak ogromny wpływ na ich ogólny poziom (D. Pasińska, E. Gromada, W. Kapała, 2005). Relacja między pielęgniarką a oddziałem powinna być ponadto partnerska, oparta na umiejętności osiągnięcia konsensusu w celu podjęcia ważnych decyzji.

Oprócz procedur technicznych i manualnych, pielęgniarki mają efekt psychoterapeutyczny i edukacyjny poprzez szeroki obszar kontaktów międzyludzkich. Działania instrumentalne bardzo często powodują problemy emocjonalne, np. pobranie krwi do badań i oczekiwanie na wyniki czy oczekiwanie na operację (W. Kapała, 2010).

Instrumentalne funkcje pielęgniarek mogą zejść na dalszy plan w oczekiwaniach pacjentów, ponieważ pacjent przywiązuje większą wagę do przyjaznego leczenia, zrozumienia i zainteresowania nie tylko swoją chorobą, ale także swoją osobą (M. Zając, 2010).

Mając na uwadze holistyczną koncepcję zdrowia, pielęgniarki zwracają szczególną uwagę na działania mające na celu poprawę jakości życia poprzez dostrzeżenie indywidualności i złożoności osoby pacjenta, a ponadto wspierają pacjenta w czerpaniu siły i energii do walki z chorobą, mobilizują wewnętrzne możliwości samoleczenia i samoopieki oraz radzenia sobie z problemami, a także organizują przyjazne dla pacjenta warunki choroby (B. Ślusarska,   D. Zarzycka, K. Zahradniczek, 2004).

Kontakty interpersonalne są ważnym elementem jakości w branżach. Jakość usług jest zmienna i zależy od kontaktów międzyludzkich. Na większości oddziałów pacjent w dniu przyjęcia zapoznaje się z topografią oddziału, zakresem praw i obowiązków oraz regulaminem oddziału. Ponadto zostaje przedstawiony członkom zespołu pielęgniarskiego, do których może się zwrócić w dowolnym momencie. Każdego dnia do opieki nad danym pacjentem wyznaczani są odpowiedni członkowie zespołu pielęgniarskiego, którzy są szczególnie odpowiedzialni za opiekę nad pacjentem. Pozwala to na lepszą integrację z pacjentem oraz szybsze i pełniejsze zaspokojenie jego potrzeb (L. Marcinowicz, 2005).

Poprawę jakości życia chorej pielęgniarki można osiągnąć poprzez szacunek dla uczuć i potrzeb pacjenta, życzliwość i wrażliwość na problemy drugiej osoby oraz twórczą mobilizację do wyrażania siebie, pomocy i tworzenia warunków, aby osoba mogła, chciała i potrafiła wykorzystać wszystkie możliwości, jakie ma (M.  Zając, 2010) .

Postawa pielęgniarek, sposób komunikacji i poszanowanie praw pacjenta mogą w dużej mierze decydować o zadowoleniu z całego procesu obsługi pacjenta. Zadowolenie pacjenta, oprócz poprawy jego stanu zdrowia, jest priorytetowym elementem opieki medycznej.

Pielęgniarstwo jest nietypowym zawodem ze względu na rodzaj relacji, jaka powstaje między opiekunem a opiekunem (M. Zając, 2010).

Jakość życia to wielowymiarowe pojęcie, które obejmuje zarówno aspekty fizyczne, psychiczne, społeczne, jak i duchowe funkcjonowania człowieka. W kontekście pielęgniarstwa jej znaczenie jest szczególnie istotne, ponieważ jednym z głównych celów tej dziedziny jest poprawa dobrostanu pacjenta, niezależnie od jego stanu zdrowia czy etapu życia.

W pielęgniarstwie jakość życia odnosi się do subiektywnego odczucia pacjenta dotyczącego komfortu, zadowolenia z życia oraz zdolności do realizowania codziennych aktywności. W opiece nad chorymi przewlekle czy terminalnie, pielęgniarki koncentrują się na łagodzeniu bólu, poprawie funkcjonowania fizycznego i wsparciu emocjonalnym. W przypadku pacjentów przewlekle chorych istotne jest również wspieranie ich autonomii i możliwości podejmowania decyzji dotyczących własnego zdrowia.

Znaczenie jakości życia w pielęgniarstwie przejawia się także w dążeniu do holistycznej opieki. Pielęgniarki nie tylko wykonują procedury medyczne, ale również dbają o potrzeby psychiczne i społeczne pacjenta. Współpraca z rodziną chorego oraz uwzględnienie jego systemu wartości i preferencji to kluczowe elementy wpływające na pozytywne postrzeganie jakości życia.

Pojęcie to ma również znaczenie w ocenie skuteczności podejmowanych interwencji medycznych i pielęgniarskich. Ocena jakości życia pomaga lepiej zrozumieć, w jaki sposób choroba i leczenie wpływają na pacjenta, co umożliwia bardziej spersonalizowaną opiekę. W związku z tym uwzględnienie jakości życia jest nieodzownym elementem współczesnego pielęgniarstwa i podstawą do tworzenia standardów opieki zorientowanych na potrzeby pacjenta.

Kapała W.: Pielęgniarstwo a jakość. W: Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2012, 3, 4 – 6.

Marcinowicz L.: Satysfakcja pacjenta. W: Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2005, 5, 10 – 11.

Zając M. :Podmiotowe relacje z pacjentem. W: Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2010, 11,14 – 15.