Nawyki żywieniowe jako zachowanie zdrowotne

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

trzeci podrozdział pracy magisterskiej

Żywienie jest bezpośrednim czynnikiem warunkującym zdrowie. Sposób żywienia to  bardzo ważny element  wpływający na stan zdrowia ogółu społeczeństwa nie tylko przez niedobór, ale również nadmiar konkretnych składników odżywczych i energii [1].

Prawidłowe żywienie w okresie dzieciństwa i młodości jest warunkiem efektywnego wzrastania oraz dojrzewania organizmu, pełni sił, sprawności fizycznej, a w wieku szkolnym wydajnej i skutecznej nauki. Zestawienie posiłków wraz z zawartością poszczególnych

składników odżywczych i odpowiednią wartością energetyczną zarówno  chroni organizm przed niedoborami pokarmowymi, jak również prowadzi do zmniejszenia ryzyka przedwczesnego rozwoju miażdżycy i wielu innych chorób powstających na wskutek złego żywienia [2]. Czynniki żywieniowe w dużej mierze (20-40%) są powodem powstawania otyłości  u dzieci [3].

Prawidłowe żywienie jest głównym modyfikatorem rozwoju, stąd też tak ważną rolę odgrywa właśnie w wieku rozwojowym. Szczególnie dzieci i młodzież są podatne na skutki nieprawidłowego żywienia, dlatego w tej grupie społecznej bardzo ważne jest kształtowanie poprawnych nawyków żywieniowych.

Przeciętna dieta dorosłego człowieka w Polsce różni się bardzo od zalecanych norm głównie niewystarczającą ilością spożywanych posiłków i niewłaściwym ich rozkładem w ciągu dnia. W codziennej diecie jest przede wszystkim za mało warzyw i owoców oraz produktów mlecznych, a za dużo produktów wysokoenergetycznych takich jak fast-food.

Istnieje obawa o istotę nawyków żywieniowych dzieci, ponieważ przyjęto założenie, że formowanie nawyków odbywa się głównie w domu rodzinnym, w którym edukatorami żywieniowymi są właśnie rodzice. Wśród wielu czynników, które mają wpływ na model żywienia dorastającej młodzieży istotną rolę odgrywa środowisko rodzinne, ponieważ niezbyt dobre nawyki żywieniowe rozpoczynają się już w wieku niemowlęcym.

Do innych nieprawidłowości żywieniowych należą [4]:

  • fatalny rozkład posiłków w ciągu dnia
  • nieregularne spożywanie posiłków
  • niezmienność posiłków
  • podjadanie między posiłkami
  • brak regularności picia mleka
  • niedostateczne spożywanie owoców i warzyw
  • nadmiar w spożywaniu cukrów i sodu oraz niskie spożywanie wapnia

W Polsce z roku na rok maleje spożycie mleka, wapnia oraz witaminy D. To właśnie mleko wraz z przetworami jest głównym źródłem wapnia, które odpowiada za formowanie się kości. Niedobór wapnia, który w przyszłości może spowodować osteoporozę stwierdzono u około 88,5% badanych dzieci w wieku szkolnym. Dlatego bardzo ważne jest wypicie dziennie jednej szklanki mleka, która zaspokaja zapotrzebowanie organizmu  na białko w 60% . Bardzo często młodzież ogranicza spożywanie mleka zastępując go słodkimi napojami gazowanymi [5]. Wyniki badań z 2002 roku  wykazały, że zarówno u dzieci jak i młodzieży w wieku szkolnym niewystarczające jest spożycie:

  • owoców i warzyw – w przedziale wieku 11-15 lat nie spożywało codziennie owoców 54% natomiast warzyw 64% badanych
  • mleka wraz z przetworami – w przedziale wieku 7-18 lat [6]
  • dziewcząt 50-68%
  • chłopców 60-78%

Do nadwagi, a w późniejszym czasie otyłości prowadzą szczególnie pokarmy posiadające wysoki indeks glikeniczny. Są to między innymi produkty typu fast-food, hot-dog, hamburger, ale też smażona ryba z frytkami. Przygotowanie takich posiłków trwa bardzo krótko, a cena też jest bardzo przystępna. Są one jednak wysokokaloryczne. Fast-foody zawierają dużą ilość niezdrowych tłuszczów i węglowodanów natomiast nie zawierają ważnego dla zdrowia błonnika, witamin i składników mineralnych [7].

Aby racjonalnie się odżywiać, należy posiadać wiedzę na temat produktów żywnościowych zarówno zdrowych jak i szkodliwych dla naszego zdrowia. Badania, które zostały przeprowadzone odnośnie sposobu żywienia rozpoczęto od ustalenia zakresu wiedzy nastolatków na temat dobrego, zdrowego, sensownego odżywiania. Badanym został przedstawiony zestaw twierdzeń dotyczący odżywiania, na które mieli udzielić odpowiedzi czy podane twierdzenia są prawdziwe względnie fałszywe.

Okazało się, że przeważająca liczba badanej młodzieży dobrze orientowała się w tematyce dotyczącej zdrowego odżywiania – większość badanych dziewcząt i chłopców wskazywała właściwe odpowiedzi [8]. Najbardziej kontrowersyjna okazała się rola mleka w codziennej diecie-duża grupa osób (45,5% dziewcząt i 26,53% chłopców) twierdziła, że mleko jest najważniejszym źródłem białka. Tymczasem istotnym źródłem tego składnika są różne produkty pochodzenia zwierzęcego oraz ryby, jaja.

Natomiast mleko jest najważniejszym źródłem wapnia w diecie, o czym młodzież najwyraźniej zapomniała. Mimo, iż wiedzę na temat zdrowego odżywiania młodzież ma dobrą, to w codziennym życiu wygląda to zupełnie inaczej. Dlatego też w kolejnym etapie badań postanowiono sprawdzić, czy posiadana wiedza na temat sposobu odżywiania jest zgodna z odpowiednimi zachowaniami badanych. W związku z tym postawiono młodzieży wiele pytań, na które mieli udzielić pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi.

Zdecydowana większość, bo 55,92% dziewcząt i 42,72% chłopców przyznała, że nie  spożywa posiłków regularnie, w ogóle nie stara się jeść o stałych porach co najmniej trzy razy w ciągu dnia. Natomiast 74,61% dziewcząt i 82,02% chłopców jada białe pieczywo, chociaż wcześniej przyznali, że bogatsze w błonnik, składniki mineralne i witaminy jest pieczywo ciemne. Dieta znacznej grupy badanych (42,88% dziewcząt i 39,78% chłopców ) nie zapewnia dziennego zapotrzebowania na wapń, gdyż nie zawiera wystarczającej ilości mleka lub jego przetworów ( biały ser, jogurt, kefir ) [9]. Również duża część badanych (32,93% dziewcząt i 37,33% chłopców ) przyznała, że nie stara się, aby posiłki były zróżnicowane i składały się z wielu rozmaitych produktów ważnych dla zdrowia.

Młodzież przyznała również, że nie zastępuje mięsa zdrowymi posiłkami z ryb (55,75% dziewcząt i 52,86% chłopców), wiedząc o tym, że są one bardziej wartościowym źródłem białka. Badani przyznali również, że jedzą znacznie więcej tłuszczów zwierzęcych niż roślinnych (40,99% dziewcząt i 49,59% chłopców) i nic nie robią, aby w swojej diecie zmniejszyć lub przynajmniej ograniczyć spożycie słodyczy, słodkich, gazowanych napojów (40,31% dziewcząt i 60,76% chłopców) i soli kuchennej (42,71% dziewcząt i 53,95% chłopców).

Niespodziewanym okazał się fakt, że w tak młodym wieku 33,62% dziewcząt i 49,59% chłopców przyznało się do picia alkoholu. Ponadto większa część badanej młodzieży (88,34% dziewcząt i 92,1% chłopców) nie stosowała żadnej diety poza wegetariańską [10].

[1] Biernat J, Żywienie, żywność a żywienie. Wyd. Astrem, Wrocław 2001, s. 84-86.

[2] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka otyłości u dzieci i młodzieży od urodzenia do    dorosłości. Wyd. Hel-Med., Kraków 2008, s.23.

[3] Ibidem.

[4] Suliga E, Ocena częstości spożywania śniadań wśród dzieci wiejskich, 2005, s. 33-36.

[5] Krawczyński M ( Red. ), Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie, Wyd. Help-Med., Kraków   2008, s.62.

[6]  Woynarowska B : Edukacja zdrowotna. PWN, Warszawa 2008, s.304.

[7] Mędrala-Kuder E, Błędy żywieniowe dziewcząt w wieku gimnazjalnym a ryzyko wystąpienia u nich zaburzeń odżywiania 2009, s. 59-62.

[8] Banasiewicz I, Ubogie dzieci Małopolski. Badanie ankietowe w szkołach podstawowych i  gimnazjalnych województwa małopolskiego. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, Kraków, 2007, s. 23-25.

[9] Waluś A, Wądołowska L, Cichon R, Długosz T, Analiza zwyczajów żywieniowych młodzieży   z Polski północno-wschodniej z zastosowaniem analizy czynnikowej 2006, s. 55-57.

[10] Borzucka-Sitkiewicz K : Kształtowanie zachowań w procesie socjalizacji a styl życia młodzieży. Wyd. UŚ Katowice 2005, s.81- 86.

Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

początek drugiego rozdziału pracy magisterskiej

Zdrowe żywienie, w połączeniu z aktywnością fizyczną należy do podstawowych potrzeb człowieka, jest niezbędnym warunkiem zachowania i wzmacniania zdrowia w całym okresie życia. Żywienie człowieka powinno być zawsze rozpatrywane wspólnie z jego aktywnością fizyczną. Zarówno zdrowe żywienie jak i aktywność fizyczna obecnie są zaliczane do podstawowych elementów prozdrowotnego stylu życia i sposobów zapobiegania dużej liczby chorób[1]. Wyliczenia wskazują, że blisko 40 jednostek chorobowych, w tym zaburzeń zdrowotnych powstaje na wskutek niezadowalającej jakości żywności lub w ogóle złym żywieniem. Do nich należą przede wszystkim: choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu i choroba wieńcowa ), nowotwory (żołądka, jelita grubego, prostaty u mężczyzn i piersi u kobiet ), otyłość, anoreksja i cukrzyca typu 2, niedokrwistość i osteoporoza. Przyczyną dużej ilości tych chorób jest między innymi mała aktywność fizyczna lub jej brak [2].

Promocja zdrowego żywienia oraz aktywności fizycznej są obecnie ważnym  czynnikiem polityki zdrowotnej w wielu krajach na świecie. Również w Polsce, w Narodowym Programie Zdrowia 1996-2005, podstawowe miejsce zajmują dwa cele operacyjne:„ Zwiększenie aktywności fizycznej ludności ”, „ Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowej żywności ”. Znowelizowana wersja programu na lata 2007-2015 utrzymuje oba te cele, dodając do drugiego  – zmniejszenie występowania otyłości. W marcu 2003 roku rozpoczęła działanie Platforma Unii Europejskiej d/s Żywienia, Aktywności Fizycznej i Zdrowia, a w grudniu 2005 roku Komisja Europejska zatwierdziła dokument „ Zielona Księga – Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej ”. Poświęcono w niej szczególnie dużo uwagi dzieciom i młodzieży w wieku szkolnym. Polska odpowiedziała pozytywnie na tę inicjatywę i stopniowo zaczęła wdrażać ogólnopolski program „ Trzymaj formę ”[3] w V i VI klasie szkoły podstawowej oraz w gimnazjum.

[1] Woynarowska B : Edukacja zdrowotna. PWN, Warszawa 2008, s.294.

[2] Ibidem s.294.

[3] Ibidem s.294.

Czynniki ryzyka chorób układu krążenia

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

z pracy magisterskiej

Znamy czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Na niektóre z tych czynników możemy mieć wpływ, dlatego tak ważna jest znajomość czynników ryzyka tej grupy chorób.

Według Europejskiej Deklaracji na rzecz Zdrowia Serca, „czynniki ryzyka związane z wystąpieniem incydentów sercowo-naczyniowych można podzielić na trzy grupy:

  • biologiczne:

– podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,

– podwyższone stężenie glukozy,

– podwyższone stężenie cholesterolu,

– nadwaga/otyłość,

  • związane ze stylem życia:

– palenie tytoniu,

– niezdrowe odżywianie,

– nadużywanie alkoholu,

– niska aktywność fizyczna,

  • ogólne:

– niemodyfikowalne – wiek, płeć, czynniki genetyczne, grupa etniczna,

– modyfikowalne – dochód, wykształcenie, warunki życia, warunki pracy [11].

Analizując wyżej wymienione czynniki, możemy wśród nich wyróżnić dwie podstawowe grupy: niezależne i zależne od człowieka. Jak sama nazwa wskazuje, czynniki niezależne to takie, na które potencjalny pacjent nie ma żadnego wpływu. Należą do nich uwarunkowania genetyczne, wiek, płeć, czy grupa etniczna. Są one indywidualne dla każdego osobnika i nie podlegają żadnym modyfikacjom. Drugą grupę stanowią czynniki związane lub zależne od stylu życia. Do najważniejszych czynników związanych ze stylem życia należą: niewłaściwa dieta, mała aktywność fizyczna, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu. Natomiast do czynników ryzyka, w znacznym stopniu zależnych od naszego stylu życia można zaliczyć: zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki węglowodanowej i otyłość [1, 4, 8, 17, 36, 39,].

Ponieważ elementy stylu życia możemy w dowolny sposób modyfikować (ulepszać, pogarszać, eliminować, dodawać unikać, itp.), mamy na nie nieograniczony wpływ. Tylko od nas zależy czy sposób, w jaki żyjemy będzie nas zbliżał czy oddalał od różnego typu chorób.

[1] Bachórzewska-Gajewska H., Serwicka A., Komło A., i wsp.: Znajomość czynników ryzyka choroby wieńcowej wśród pacjentów hospitalizowanych celem wykonania koronarografii oraz ich oczekiwania po badaniu; Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2, 1: 35–40

[11] Europejska Deklaracja na rzecz Zdrowia Serca; Kardiologia Polska 2008; 66: 3

Pojęcie otyłości – podstawowe definicje

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

pierwszy rozdział pracy magisterskiej

Otyłość – to zjawisko kulturowe i społeczne, a przede wszystkim zdrowotne, które towarzyszy życiu człowieka od początku istnienia ludzkości. Dowodem na to są wykopaliska sprzed 30-50 tysięcy lat – z epoki kamienia [1]. Wykopane rzeźby z tamtego okresu przedstawiają postacie z ogromną nadwagą. Ponieważ zaburzenie to głęboko wykraczało poza dziedzinę medycyny, historyczne dowody znajdują się nie tylko w zabytkach piśmiennictwa lekarskiego, ale również w dziełach tworzonych przez historyków i filozofów, w kronikach, dziełach malarskich, żartach, wierszach, sztuce cyrkowej i teatralnej.

Oceny otyłości w ówczesnych czasach były bardzo różne. Niektórzy uważali, że ta przypadłość jest karą za „obżarstwo”, inni, iż „pulchność” szczególnie u dzieci, jest oznaką zdrowia. Tylko w ubogich kulturach otyłość była traktowana jako oznaka bogactwa. Chociaż ten pogląd pochodzi z odległych czasów, to w wielu środowiskach utrzymuje się nadal. Wraz z postępem cywilizacji zaczęła stopniowo zanikać „fetyszyzacja” otyłości, a zaczęły się uwidaczniać próby jej zwalczania. Coraz więcej zaczęto pisać o otyłości jako problemie zdrowotnym. Wielu uczonych, a wśród nich Hipokrates dużo uwagi poświęciło otyłości. To właśnie on stwierdził, iż otyłe kobiety bywają często bezpłodne, a ludzie „puszyści” żyją krócej. Jako lekarstwo zalecał przede wszystkim zmniejszenie ilości spożywanych posiłków i zwiększenie ruchu.

W epoce średniowiecza nie poszerzono w zasadzie wiedzy o otyłości. Z jednej strony uważano, że głodowanie i ascetyczne życie torują drogę do osiągnięcia doskonałości, a z drugiej zaś strony nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu było grzechem.

Dopiero Tanner w książce „Praktyka medyczna” wydanej w 1867 r. wyraził pogląd, że spożywanie nadmiernej ilości węglowodanów może być przyczyną otyłości [2]. Stwierdził również, że skutki otyłości bywają groźniejsze niż się na pozór wydaje. Wraz z postępem chemii w XIX wieku, a później powstaniem i rozwojem biochemii, zaczęto naukowo podchodzić do problemu otyłości  [3]. Z początkiem XX w. rozpoczęła się  szeroka dyskusja na temat otyłości, która trwa do dzisiaj.

Obecnie otyłością nazywa się ogólnoustrojową, przewlekłą chorobę metaboliczną, spowodowaną zaburzeniami w równowadze między energią dostarczaną wraz z pożywieniem, a energią wydatkowaną, która objawia się zwiększeniem tkanki tłuszczowej.  Wprost proporcjonalnie do tego występują patologie, dysfunkcje, oraz inne choroby, dotykające większość organów i komórek tzw. zespół „X”, czyli współwystępowanie nieprawidłowości w obrębie gospodarki węglowodanowej, lipidowej, jak również nadciśnienia tętniczego [4]. Najbardziej krytycznym okresem dla rozwoju otyłości u młodzieży jest okres dojrzewania płciowego. Amerykanie szacują, że zespół metaboliczny występuje u  4% nastolatków ogólnej populacji i cały czas rośnie [5].

Zespół „X” można rozpoznać wówczas, jeżeli dana osoba posiada co najmniej  trzy z podanych niżej objawów:

  • otyłość brzuszna,
  • wysokie ciśnienie krwi,
  • wysokie stężenie trójglicerydów,
  • wysokie stężenie cukru we krwi,
  • wysokie stężenie cholesterolu HDL

Rozróżniamy dwa typy otyłości :

  • otyłość pierwotną – wynikającą z długotrwałego przekarmiania i stanowiącą 90 % otyłości u młodzieży,
  • otyłość wtórną – wynikającą z uszkodzenia układów, które regulują pobór i wydatkowanie energii oraz zaburzonego metabolizmu organizmu. Stanowi około 10% otyłości w wieku rozwojowym. Występuje u osób z zaburzeniami endokrynologicznymi (niedoczynność tarczycy, niedobór hormonów wzrostu, zespół wielotorbielowych jajników), z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego oraz mózgu (tj. niektórych wadach wrodzonych, stanach zapalnych, chorobach zwyrodnieniowych, chorobach naciekowych, guzach), a także u osób z zespołem wad wrodzonych uwarunkowanych genetycznie (są to: Zespół Laurencje ’a – Moona – Biedla i Zespół  Pradera-Lapharta-Willego). Do tego rodzaju otyłości należy również  otyłość polekowa, którą wywołuje stosowanie leków między innymi; psychotropowych, antyhistaminowych, kortykosteroidów [6].

Przez bardzo długi okres czasu, aby zdefiniować nadwagę i otyłość u dzieci używano tabel percentylowych BMI, które były opracowywane oddzielnie  dla  każdego kraju. Z końcem lat 90 opracowano wspólną, międzynarodową definicję nadwagi i otyłości. Na podstawie takiej definicji można porównywać częstość występowania otyłości u dzieci pomiędzy poszczególnymi krajami. Obecnie, aby ocenić stopień otyłości, najczęściej stosuje się metodę w której określa się proporcję masy ciała oraz wysokość. Zakłada się wówczas, że u osób tego samego wzrostu jest podobna beztłuszczowa masa ciała, a więc różnica, która występuje w ich pełnej masie ciała wynika z różnorodnej zawartości tkanki tłuszczowej. Nadwagę i otyłość określa się za pomocą wskaźnika BMI ( Body Mass Index), oznaczonego wzorem: BMI=(masa ciała) [kg] / (wys. ciała)2 [m]2

Dla dzieci i młodzieży w okresie wzrostu służą tablice średnich wartości i odchyleń standardowych  oraz tablice lub siatki centylowe wskaźnika BMI jak również wskaźnik Cole’a uwzględniające  płeć i wiek badanego [7].

Powyższa metoda jest zgodna z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia i określa :

  • nadwagę jako stan, którego wartość wskaźnika BMI odpowiedniego dla wieku i płci znajduje się na równi lub powyżej 85 centyla,
  • otyłość rozpoznawana jest wtedy, kiedy wartość wskaźnika BMI jest równa lub znajduje się powyżej 95 centyla.

Wskaźnik BMI nie określa idealnej różnicy między masą ciała spowodowaną rozwojem tkanki mięśniowej i wodą obecną w organizmie, a masą ciała związaną z zawartością tkanki tłuszczowej. Nie ma to jednak większego znaczenia, jeżeli odchylenia wskaźnika BMI z uwzględnieniem innych cech badanego pacjenta są niewielkie.

Wskaźnik Cole ’a wyraża się w procentach za pomocą wzoru :[8]

masa ciała x wysokość ciała standardowa2 x 100 %

—————————————————————–

masa ciała standardowa x wysokość ciała 2

Wyróżniamy następujące zakresy tego wskaźnika:

  • wyniszczenie – < 75%,
  • niedożywienie – 75% – 85%,
  • nieznaczne niedożywienie – 85% – 90%,
  • norma – 90% – 100%
  • nadmierne odżywienie – >110%

Dla określenia dokładniejszego stopnia otyłości należy dokonać pomiaru grubości fałdów skórno-tłuszczowych np. na ramieniu, brzuchu czy pod łopatką. Metoda ta nie znalazła jednak zastosowania w pediatrii, ponieważ wymaga posługiwania się wyskalowanym sprzętem specjalistycznym (fałdomierzem) i doświadczenia w wykonywaniu tego typu pomiarów. Natomiast wykorzystywana jest przez antropologów dla celów naukowych [9]. Najprostszym badaniem antropometrycznym, które pomaga w określeniu typu otyłości jest pomiar obwodu pasa oraz bioder.

WHR równa się obwód talii (cm) dzielony przez obwód bioder (cm)

Iloraz tych wartości informuje z jaką otyłością mamy do czynienia:

  • brzuszną typu androidalnego –  z powikłaniami natury metabolicznej, lub
  • pośladkowo-udową typu gynoidalnego – z mniejszym ryzykiem zdrowotnym.

Do głównych przyczyn otyłości brzusznej zalicza się przede wszystkim złe odżywianie i brak ruchu fizycznego. Na tę chorobę może mieć wpływ podłoże hormonalne, genetyczne jak również psychiczne, a powikłaniami mogą być choroby układu krążenia, miażdżyca, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze i cukrzyca.

[1] Tatoń J, Czech A, Bernas M : Otyłość. Zespół metaboliczny.  PZWL, Warszawa 2007, s.15-18.

[2] Ibidem

[3] Tatoń J, Czech A, Bernas M : Otyłość,…., s.18.

[4] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka otyłości u dzieci i młodzieży od urodzenia do dorosłości. Wyd. Hel-Med., Kraków 2008, s.12.

[5] Ibidem.

[6] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka…... s.17.

[7] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka….. s.12.

[8] Ibidem.

[9] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka……. s.13.

Epidemiologia otyłości

~ prace ~ 3 komentarze
5/5 - (1 vote)

podrozdział pracy magisterskiej

Tempo z jakim narasta epidemia otyłości zarówno u dzieci jak i młodzieży w wielu krajach, bierze się przede wszystkim ze złego sposobu odżywiania i braku aktywności fizycznej. Dużą rolę odgrywają również, coraz to większe wpływy zewnętrzne takie jak: czynniki społeczno-ekonomiczne oraz reklama. Otyłość zwana „epidemią XX wieku” jest istotnym problemem zdrowotnym współczesnego społeczeństwa i jednym z najczęściej występujących zaburzeń rozwojowych na świecie [1]. Dane wykazują, że problem ten będzie się również pogłębiał w XXI wieku. Nadwaga obserwowana wśród dzieci i młodzieży oprócz wielu innych powikłań zdrowotnych jest najczęściej występującym zaburzeniem rozwojowym i stanowi ogromne ryzyko powstania otyłości w dojrzałym wieku.

Badania, które miały na celu określić prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości u osób dorosłych dowiodły, że z grupy dzieci  wieku poniemowlęcego (1-3 lat) w których:

  • rozpoznano  nadwagę – otyłymi dorosłymi zostanie 19%
  • rozpoznano otyłość – otyłymi dorosłymi będzie 26%

Inaczej jednak przedstawiają się dane w stosunku do młodzieży w okresie dojrzewania

(10-15 lat), które zmieniają się wraz z wiekiem i wynoszą kolejno 75% i 83%. Okres ten został nazwany okresem krytycznym rozwoju otyłości [2]. Natomiast 30,7% – 80% nastolatków, u których w okresie dojrzewania stwierdzono otyłość, pozostanie otyłymi w wieku dorosłym, z ryzykiem wystąpienia różnego rodzaju powikłań i chorób.

W minionych latach zostało w Polsce przeprowadzonych szereg badań, które dotyczyły częstotliwości występowania zarówno nadwagi jak i otyłości u dzieci i młodzieży w poszczególnych regionach i w skali całego kraju. Na ich podstawie stwierdzono nadwagę u kilku do kilkunastu procent, natomiast otyłość u kilku procent ogółu badanych.

Nie biorąc pod uwagę okresu niemowlęcego, odsetek dzieci i młodzieży ze stwierdzoną już nadwagą i otyłością rośnie wraz z wiekiem i jest największy u 14-15 letnich nastolatków w okresie dojrzewania [3].

Częstotliwość występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci w wieku 1 roku-9 lat według badań Szponara z 2000 roku  przedstawia się następująco [4]:

  • wiek poniemowlęcy ok. 20% – równy odsetek dziewcząt i chłopców
  • wiek szkolny ( 7-9 lat ) ok. 12% – odsetek dziewcząt wynosi 10%, a odsetek chłopców wynosi 14%.

Zaobserwowano również, że przerost masy ciała wśród dziewcząt występował częściej na wsi niż w mieście, a wśród chłopców odwrotnie.

W 2005 roku w Instytucie Matki i Dziecka zostały przeprowadzone kolejne badania, które miały określić, jak często występuje nadwaga i otyłość u młodzieży w okresie pokwitania. W związku z tym zbadana została grupa nastolatków w wieku 13-15 lat, w ilości ponad 8000. Stwierdzono wówczas nadwagę u 9% młodzieży, natomiast otyłość u 4,5% badanej grupy, rzadziej u chłopców niż u dziewcząt. W sumie przerost masy ciała występował

u ponad 13% ogółu badanych w wieku 13-15 lat i dotyczył co ósmego chłopca (12%) i co siódmej dziewczyny (15%) [5].

W grupie 14-latków zanotowano największy odsetek młodzieży z nadwagą i otyłością, który wyniósł 16% u dziewcząt i 12% u chłopców. Łącznie odsetek młodzieży z nadwagą i otyłością był trochę niższy na wsi (13%) niż w mieście (14%)[6]. Identyczny natomiast był odsetek nastolatków otyłych zarówno na wsi jak i w mieście i wyniósł 4,5%.

Coraz częściej występująca nadwaga i otyłość u młodzieży w okresie dojrzewania wzrasta z roku na rok i w okresie ostatnich 10 lat zwiększyła się o ok. 2%. Zaciera się również różnica nastolatków z nadwagą i otyłością na wsi i w mieście.

[1] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka…. s.11

[2] Ibidem.

[3] Oblacińska A i Weker H : Profilaktyka…. s.18.

[4] Ibidem s.18.

[5] Lange E, Szydłowska-Krusiec J, Chałabis K, Skład ciała i wybrane nawyki żywieniowe dzieci w wieku 13-15 lat, 2009, s. 36-39.

[6]  Ibidem s.18-19.