Techniki muzykoterapii aktywnej

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Edhit Lecourt prezentuje kilka technik muzykoterapii aktywnej, a mianowicie:

  • Technikę strukturyzacji osobistych doświadczeń dźwiękowych – może być prowadzona indywidualnie lub też z dwoma, bądź trzema osobami. Materiał wykorzystywany początkowo to osobiste doświadczenia dźwiękowe, hałasy, dźwięki pochodzące z bliskiego otoczenia, te, które podmiot tworzy automatycznie.
  • Technikę symulacji sensorycznej, sensomotorycznej oraz afektywnej – jej celem jest wykorzystanie dynamiki, której może dostarczyć muzyka, zarówno poprzez słuchanie, jak i tworzenie na płaszczyźnie słuchowej, ruchowej, emocjonalnej, uczuciowej, powiązanej z gestami oraz stosunkami międzyludzkimi. Często jest wykorzystywana w pracy z osobami starszymi, dotkniętymi patologiami wieku starczego, a w szczególności demencji starczej.
  • Ćwiczenia wykorzystujące mowę ciała oraz wyrażanie się przy pomocy muzyki – polegają na dostosowaniu do potrzeb pacjentów progresywnych ćwiczeń z zastosowaniem mowy ciała oraz wypowiadania się za pomocą muzyki. Ćwiczenia mają na celu m.in. naśladowanie rytmiczne, połączenie ruchów ciała oraz instrumentów, indywidualną improwizację w grupie.
  • Muzykopsychoterapię R. Benenzson’a – jest przeznaczona do przeprowadzania seansów indywidualnych. Jej elementarnym zadaniem jest poprawa oraz wzmocnienie zdrowia poprzez ustanowienie nowych kanałów komunikacyjnych w taki sposób, aby pacjent mógł pokonywać własną bierność.
  • Psychofonię – jest to metoda śpiewu rozwinięta przez M. L. Aucher. W tej technice każda nuta ma swoją indywidualną funkcję i wartość (np. la jest działaniem, energią, decyzją). Nuty oraz wibracje są jednocześnie utożsamiane z poszczególnymi częściami ciała. Psychofonia jest wykorzystywana w pracy wokalnej, jak również znalazła zastosowanie w okresie prenatalnym ciąży jako przygotowanie przyszłych matek właśnie[1].

Techniki muzykoterapii aktywnej są głównie opracowywane w aspekcie postępowania praktycznego. Ważny jest dobór materiału muzycznego, który powinien być zgodny z aktualnym stanem pacjenta, jego nastrojem, tempem życia psychicznego czy też stopniem pobudzenia psychomotorycznego. Jedną z najczęściej wykorzystywanych form muzykoterapii aktywnej są zajęcia ruchowo – rytmiczne, które są stosowane w odniesieniu do rożnego rodzaju niepełnosprawności. Przyczyniają się one przede wszystkim do rozwijania pełnego zakresu ruchu. Na początku wprowadza się proste elementy, takie jak klaskanie, uderzanie stopą o podłogę, które później są stopniowo urozmaicane, do momentu, w którym pacjent osiągnie pełną swobodę ruchową. W zadaniach muzyczno – ruchowych bodźcem wywołującym ruch jest muzyka, nadającym mu kierunek, charakter oraz znaczenie. Najczęściej do zajęć muzykoterapii proponuje się tzw. muzykę żywą, improwizowaną. Zainteresowanie ćwiczących utrzymywane jest za pomocą ciągłej, wzajemnej relacji pomiędzy proponowaną improwizacją muzyczną a reakcją ruchową pacjentów na dany rodzaj muzyki.

Muzykoterapia czynna obejmuje różnego rodzaju produkcje dźwiękowe pacjentów, wykonywane z reguły na instrumentarium C. Orffa. Skala różnorodności tych instrumentów jest na tyle duża, aby pacjenci zależenie od swoich preferencji, stanów psychicznych, mogli wybierać właściwy dla siebie instrument. Do terapii aktywnej zalicza się również śpiewoterapię, tzw. meloterapię. Śpiew daje możliwość bezpośredniej komunikacji na płaszczyźnie społecznej oraz somatycznego przeżywania napięcia i rozluźnienia. W terapii śpiewem najważniejsze jest umożliwienie pacjentowi „wyśpiewania się”, aby w ten sposób pobudzić czy też zrekonstruować sferę emocjonalną[2].

Przykładem muzykoterapii aktywnej jest również model muzykoterapii – Creative Music Therapy, opracowany praz Paula Nordoffa oraz Cliva Robbinsa. Kluczem terapii jest wspólne muzyczne improwizowanie, na początku powściągane impulsami wysyłanymi przez pacjenta, a następnie rozwijane aktywnością terapeuty. Punktem odniesienia wszystkich aktywności jest człowiek obdarzony ze swej natury potencjałem twórczym, a więc zdolnością do bycia kreatywnym, spontanicznie działającym. Z tej perspektywy choroba jest rozumiana jako źródło ograniczeń, uniemożliwiających swobodne postrzeganie i działanie, zarówno w zakresie somatycznym oraz psychicznym. W tym modelu muzykoterapii „terapia jest rozumiana jako przetarcie drogi ku możliwości działania, tworzenia, przeżywania świata. U jednych pacjentów odzyskuje się utracone niegdyś sprawności i zdolności, natomiast u innych trzeba je będzie dopiero wytworzyć”[3]. Muzyczna improwizacja rozgrywająca się pomiędzy terapeutą a pacjentem nie jest poprzedzona ćwiczeniami opanowywania gry na instrumentach. Partnerzy muzycznego dialogu przystępują do ćwiczeń z indywidualnym nastawieniem, nastrojem, sposobem wyrażania dźwięków. Pacjent ma do dyspozycji instrumenty dęte, smyczkowe oraz perkusyjne. Zwykle muzykoterapeuta zajmuje miejsce przy fortepianie, na którym w trakcie terapii gra, jak również posługuje się głosem. Celem Creative Music Therapy jest poszerzenie pola doświadczenia własnej osoby przez pacjenta (m.in. aktywizowanie sił wspomagających proces powrotu do zdrowia, dotarcie do osobistych granic). Ma zastosowanie w leczeniu m.in. dzieci chorych na astmę, ze schorzeniami dermatologicznymi, nieśmiałymi czy też pacjentów cierpiących na przewlekłe stany bólowe (gdzie najważniejsze jest aby pomóc pacjentowi w nauczeniu się konstruktywnego obchodzenia się z cierpieniem).

Należy podkreślić, iż większość praktyk muzykoterapeutycznych stosuje jednocześnie metody receptywne oraz aktywne. Również często spotykane jest łączenie ich z innymi pośrednikami artystycznymi, takimi jak malarstwo, mowa ciała, taniec. Najistotniejsze jest rozwijanie umiejętności wyrażania się osoby, w szczególności na płaszczyźnie sensorycznej oraz fizycznej. Przede wszystkim odnosi się to do pracy z osobami upośledzonymi psychicznie, bądź też osobami starszymi. Seanse składają się z części zarówno receptywnej, jak również aktywnego tworzenia czy też śpiewu.

Współcześnie muzykoterapia przeżywa swój renesans. Jest ona traktowana jest jako środek leczniczy i terapeutyczny, dlatego też przede wszystkim znana jest jako forma psychoterapii w szerokim zakresie oddziaływania. Również coraz szersze zastosowanie znajduje w rehabilitacji (m.in. pełni rolę w kinezyterapii ruchowej, oddechowej), pedagogice specjalnej (w pracy m.in. z dziećmi upośledzonymi umysłowo, autystycznymi, z zaburzeniami zachowania, niewidomymi) czy też w działaniach profilaktycznych w celu zapobiegania występowaniu schorzeń psychicznych, szczególnie tych spowodowanych współczesnym tempem i sposobem życia.

[1]   Por. E. Lecourt, Muzykoterapia czyli…, dz. cyt., s. 133-138.

[2]   Por. K. Lewandowska, Muzykoterapia…, dz. cyt., s. 54.

[3]   A. Smrokowska – Reichmann, Creative Music Therapy – poprzez muzyczny dialog do zdrowia, [w:] „Wspólne Tematy” Nr 2, 2004, s. 35.

Choroby naczyń mózgowych

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Udar mózgowy (insultus cerebri)

Udarem mózgowym nazywamy nagłe wystąpienie objawów ogniskowych lub ogólnego zaburzenia czynności mózgu wskutek zaburzeń krążenia mózgowego i trwających ponad 24 godziny. Główną przyczynę udarów stanowi miażdżyca naczyń oraz czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, choroby serca (zawał, migotanie przedsionków, zwężenie lewego ujścia żylnego), cukrzyca, doustne środki antykoncepcyjne, procesy zapalne naczyń, choroby krwi, palenie papierosów, otyłość, itd.

Udary możemy podzielić na:

  1. Niedokrwienne, czyli ischemiczne (insultus ischemicus)
  2. Krwotoczne (insultus haemorhagicus)

Niedokrwienny udar mózgu może być wynikiem zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła naczyń tętniczych m. in. zmian miażdżycowych, nadciśnienia, zakrzepów, procesów zapalnych lub zatorów. Niezależnie od przyczyny następstwem niedokrwienia jest zawał (rozmiękanie) mózgu.

Udary niedokrwiennie dzielimy na 4 grupy:

  • przejściowe napady ischemiczne (transient ischemic attaca– TIA), w których następuje krótkotrwałe niedokrwienie i przelotne (przemijające) – do 24 godzin objawy ogniskowe,
  • odwracalne udary niedokrwienne, w których objawy są również przemijające, ale utrzymują się do kilku dni. Prawdopodobnie nie zawsze dochodzi do zmian strukturalnych w mózgu lub są one bardzo nieznaczne,
  • postępujący udar niedokrwienny, w którym objawy niedokrwienne rozwijają się stopniowo,
  • zawał mózgu dokonany, w którym dochodzi do nieodwracalnych zmian strukturalnych. W przypadkach o pomyślniejszym przebiegu objawy kliniczne mogą ulec pewnej, lecz niecałkowitej remisji.

Udar krwotoczny występuje najczęściej w przebiegu nadciśnienia tętniczego, niekiedy również wskutek pęknięcia tętniaków. Wiek chorych mieści się najczęściej między 40 a 60 rokiem życia [23].

[23] Lwow F., Milewicz A.: Promocja zdrowia: podręcznik dla studentów i lekarzy rodzinnych; Wyd. Med. Urban&Partner, Wrocław 2004.

Proces arteterapeutyczny

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Istotę arteterapii stanowi jej terapeutyczny wynik działalności, który oparty jest na tworzeniu czegoś, swobodnej ekspresji. Jej celem jest wydobywanie z pacjentów ich ukrytych pokładów energii oraz siły, pomocnych w rozwoju oraz poszukiwaniu motywacji do dalszych zmagań. W związku z tym należy zaznaczyć, iż w terapii przez sztukę, ważny jest przebieg procesu arteterapeutycznego, ponieważ to od niego zależne są uzyskiwane efekty oddziaływania leczniczego.

J. Konieczna proces arteterapeutyczny definiuje jako „autentyczne ukierunkowanie życiowe”, które jest realizowane przy użyciu dostępnych środków. Jej zdaniem głównie ma on za zadanie ukazywać „bogactwo natury i urody świata oraz neutralizować przeszkody hamujące wewnętrzny rozwój jednostki”[1]. Nie może on stanowić zbioru sztywnych schematów, uniemożliwiających spontaniczność i intuicyjność całościowego działania. W związku z tym powinien on być układem o różnorodnych czynnościach, w swoim charakterze zbliżonym do działalności twórczej. Istotne jest, aby zajęcia odbywały się w atmosferze swobody, zaufania, poczucia bezpieczeństwa oraz braku obaw przed negatywną oceną. Autorka również wskazuje na zasady, które mogą być pomocne w procesie arteterapeutycznym. Są one zbieżne z regułami wprowadzonymi przez pedagogikę zabawy, która do swoich technik dodała elementy arteterapii. Do zasad tych należą:

  • dobrowolność uczestnictwa w zajęciach i decydowanie uczestnika o swojej aktywności w proponowanych ćwiczeniach,
  • dwupoziomowa komunikacja polegająca na porozumiewaniu się w sferze werbalnej i niewerbalnej,
  • wyrażanie emocji ujawniających uczucia,
  • sprzeciw wobec rywalizacji, czyli silne podkreślanie braku podziału na zwycięzców i przegranych,
  • stosowanie różnych środków wyrazu, takich jak: śpiew, taniec, gra na instrumencie, malowanie, wchodzenie w rolę,
  • zasada „tu i teraz” podkreślająca wagę doznań doświadczanych podczas zajęć[2].

Muraszko wskazuje na kolejność, w jakiej powinien przebiegać proces arteterapeutyczny. Po pierwsze należy zacząć od ujawnienia niebezpiecznych uczuć, które zostały wyparte do podświadomości, przy czym uczucia te nie mogą zostać wyrażone w tradycyjny sposób. Po drugie trzeba uświadomić sobie własne uczucia poprzez uzewnętrznienie ich w różnej formie ekspresji i przyjrzeniu się im poprzez bagaż doświadczeń. Później powinna pojawić się retrospekcja wydarzeń, uczuć, motywacji. Na zakończenie następuje porównanie wytworów będących podsumowaniem terapii i analiza prac własnych jako ważny element autoterapii[3].

Zaznacza się, iż w procesie arteterapeutycznym ważną rolę odgrywa nie tylko sam jego przebieg, ale także osobowość terapeuty za niego odpowiedzialnego. Wskazuje się, iż arteterapeuta powinien być osobą wyposażoną w odpowiednie kwalifikacje, więc posiadać wiedzę z zakresu zarówno sztuki, jak i terapii.

Dodatkowo musi być przygotowany do pracy w różnorodnych instytucjach, tj. przykładowo w szpitalach, szkołach specjalnych, domach pomocy społecznej, ale również do prowadzenia praktyki prywatnej, opierającej się na przeprowadzaniu terapii indywidualnych, grupowych. Spotkania z podopiecznymi muszą mieć wyznaczony konkretny cel, czas (określona pora, częstotliwość i okres trwania poszczególnych sesji) i miejsce (czyli odpowiednio urządzony i wyposażony gabinet). Ramy czasowe powinny być z góry ustalone, natomiast przebieg zajęć szczegółowo udokumentowany. Arteterapeuci powinni stale uzupełniać swoje kwalifikacje, uczestnicząc w różnych kursach i seminariach, a także, podobnie jak psychoterapeuci, poddawać się co pewien czas superwizji.

Rozmysłowicz podkreśla, iż w zawodzie arteterapeuty prócz opanowania odpowiednich umiejętności, wiedzy, najważniejsze znaczenie ma jego osobowość oraz przyjacielski stosunek do wychowanków. Wiąże się to z posiadaniem pozytywnych cech osobowości, tj. życzliwości, dobroci, pozwalających na stworzenie bezpiecznego otoczenia oraz nawiązania stosunku opartego na zaufaniu. „Osobowość terapeuty oraz sposób reagowania i postępowania, umiejętność włączania się w radości i kłopoty dziecka, wreszcie jego wrażliwość […] są czynnikami, które zwiększają skuteczność arteterapii”[4]. Taka atmosfera stanowi punkt wyjścia do terapii przez sztukę, ponieważ powala pacjentowi na otwarcie oraz uzewnętrznienie swoich uczuć, emocji, problemów.

Opała – Wnuk wskazuje, że w pracy arteterapeutycznej można kierować się sześcioma poziomami ułatwiającymi efektywną pracę z podopiecznym. Są nimi: poziom manualny, kinestetyczny, wyobrażeniowy, emocjonalny,

sensomotoryczny, podświadomy. Na poziomie manualnym usprawnia się dziecko ruchowo, z reguły jedną część ciała. Poziom kinestetyczny dotyczy polepszania rozwoju oraz terapii zaburzeń, zahamowania głębokich dysfunkcji poprzez ruch. Zdaniem autorki na poziomie wyobrażeniowym (polega on na utrzymaniu, pielęgnowaniu i rozszerzaniu wyobraźni twórczej) najważniejsze jest tzw. działanie „poza schematem”. Tutaj dominującą metodą jest plastyka, dzięki której najłatwiej jest poruszyć wyobraźnię. Następny – poziom emocjonalny, łącząc się z pozostałymi, opiera się na założeniu, iż każde dziecko otrzymuje w dziedzictwie genetycznym pewien zespół cech emocjonalnych. Emocje, których doświadcza w środowisku domowym czy też szkolnym kształtują obwody emocjonalne, sprawiając, że lepiej lub gorzej nabywa podstaw inteligencji.

Na poziomie sensomotorycznym ważną rolę w procesie uczenia pełnią narządy zmysłów. Zmysłowe doświadczenia (wewnętrzne, zewnętrzne) kształtują sposób, w jaki jednostka tworzy i wyobraża sobie obraz, a przez to jednocześnie swój sposób myślenia. Ostatni – poziom podświadomy, stanowi najtrudniejszy poziom pracy arteterapeutycznej. Jest on powiązany przede wszystkim z dysfunkcjami psychicznymi (np. lęk, depresja, zaburzenia emocjonalne), diagnoza oraz leczenie wymagają długiego okresu terapii. Podświadomość stanowi ogół działań człowieka (ciała i umysłu), znajdują się w niej treści będące częścią jego doświadczeń, o których jednak na skutek negatywnych wspomnień, skutków, osoba nie chce on pamiętać. Te przeżycia, doświadczenia, konflikty, wyparte do sfery podświadomości można skutecznie wydobyć w procesie artetrapeutycznym.[5]

„Arteterapia jako odrębna dziedzina praktyki społecznej stanowi syntezę idei i doświadczeń wyprowadzonych z takich dziedzin, jak: sztuki wizualne, psychologia, psychoterapia, pedagogika oraz nauki o zdrowiu, zorientowaną na komunikację, zdrowie i osobisty rozwój człowieka” [6]. W. Karolak podkreśla, że terapia przez sztukę stanowi proces upodmiotowienia człowieka, poznania go wraz z akceptacją jego osoby, posiadającej określoną wiedzę oraz dysponującej określonymi doświadczeniami[7].

Współcześnie, w dobie zachodzących zamian i wzrastających potrzeb, szczególnego znaczenia nabierają dwa rodzaje sztuki: muzyka i taniec. Specyfika oddziaływania muzykoterapii i choreoterapii na człowieka sprowadza się do bogactwa środków wyrazu, jakimi dysponują, ich wszechstronnego wpływu na jednostkę, a przede wszystkim niezwykłych właściwości leczniczych.

[1] Por. E. J. Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce…, dz. cyt., s. 29.

[2] Tamże.

[3] Por. Tamże.

[4] P. Rozmysłowicz, Arteterapia jako metoda…, dz. cyt., s. 16.

[5] Por. K. Opała – Wnuk, Sztuka, która pomaga dzieciom, Łódź 2009, Wyd. Feeria, s. 10-16.

[6] A. Gutowska, Stowarzyszenie Terapeutów i Arteterapeutów „LINE” – sukcesy i porażki [w:] Czego obawiają się ludzie? Współczesne zagrożenia społeczne: diagnoza i przeciwdziałanie, pod red. M. Libiszowskiej – Żółtkowskiej, Warszawa 2007, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, s. 423.

[7]  E. Bochno, Arteterapia – nowe (kolejne) spojrzenie na profilaktykę? Wywołanie problemu [w:] Muzyka – Edukacja – Terapia. Przekraczanie barier, pod red. J. Fyk, A. Łuczak, Zielona Góra 2010, Oficyna Wyd. Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 141.

Wstęp pracy magisterskiej

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Choroby układu krążenia i serca oraz choroby naczyń mózgowych to bardzo rozpowszechniona grupa chorób w Polsce i na świecie. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego, w 2006 roku prawie połowa zgonów w Polsce spowodowana była właśnie tą grupą schorzeń. Podobnie kształtuje się statystyka w innych krajach rozwiniętych. Według CVD (ang Cardiovascular Disease) Statistics 2008, każdego roku choroby sercowo – naczyniowe zbierają żniwo w postaci ponad 4,3 mln zgonów w Europie, co stanowi około 48% wszystkich zgonów na naszym kontynencie. Oprócz Francji, Holandii i Hiszpanii, choroby sercowo – naczyniowe są powodem największej umieralności pod względem płci [45].

Świadomość człowieka dotycząca czynników ryzyka chorób sercowo – naczyniowych, a także wszystkich innych poważnych chorób, powinna być coraz większa. Wiedza na tematy związane z chorobami, jest podstawą do tworzenia pewnych schematów, na bazie których budujemy nasz system wartości zdrowotnych. To na tej podstawie eksponujemy pewne zachowania  zdrowotne bądź antyzdrowotne, które dość  często  istotnie wpływają na nasze zdrowie i życie. Człowiek świadomy, a zarazem bogaty w wiedzę na temat chorób układu krążenia, powinien  (myśląc logicznie) prowadzić taki styl życia, który zapewni mu zdrowie. Powinien  unikać wszelkich czynników niekorzystnych i zagrażających życiu, a podlegać wpływowi tych, które mogą to życie przedłużyć i nadać mu formę jak najlepszą i na jak najwyższym poziomie. Patrząc  obiektywnie,  często zdarza się, że pomimo świadomości i wiedzy, człowiek nie jest w stanie wyegzekwować od siebie samego przestrzegania większości podstawowych zasad zdrowego stylu życia. Jest to spowodowane warunkami środowiska, które otacza człowieka, ale także istnieniem zjawiska nałogu, przyzwyczajeń i stereotypów.

Najlepszą i najważniejszą formą skutecznej walki z chorobami sercowo – naczyniowymi jest profilaktyka. Ponieważ rozwój zmian miażdżycowych rozpoczyna się już w młodym wieku, należy jak najwcześniej wpoić młodym ludziom, w jaki sposób chronić swój organizm przed niekorzystnym wpływem różnych czynników. Zważywszy na to, że najistotniejszy okres dla rozwoju poglądów człowieka przypada między 16 a 24 rokiem życia, należy w tym czasie zapewnić mu jak najwięcej źródeł prawidłowych i zdrowych schematów zdrowotnych. Program profilaktyczny wdrażany i propagowany wśród dzieci i młodzieży powinien przede wszystkim uczyć potrzeby zdrowego stylu życia. Dzięki temu w późniejszym czasie młody człowiek nie byłby podatny na negatywne wpływy otoczenia i świadomie wybierał taki tryb życia, który jest nie tylko wygodny i przyjemny, ale przede wszystkim zdrowy.

Według Europejskiej Deklaracji na rzecz Zdrowia Serca, „choroby układu krążenia mają podłoże wieloczynnikowe i podstawową zasadą postępowania jest odniesienie się do wszystkich czynników ryzyka warunkujących chorobę na poziomie populacyjnym i indywidualnym” [11].

Przeglądając piśmiennictwo z zakresu omawianego tematu, zaobserwowałam także, że w Stanach Zjednoczonych oraz w krajach Europy Zachodniej, regularnie prowadzi się działania oceniające i analizujące prozdrowotne oraz antyzdrowotne zachowania młodzieży, co pozwala na późniejsze prawidłowe zarządzanie tzw. ryzykiem zdrowotnym. Porównując pod tym względem te same działania w Polsce, można bez wahania stwierdzić, że nasza profilaktyka nie jest na odpowiednio wysokim poziomie zaawansowania, a zakres działań oceny ryzyka zdrowotnego jest wciąż niedostateczny. Wynika to, być może, ze zbyt małej aktywności w zakresie promowania zdrowia, bądź też z braku wypracowanych metod oceny tego ryzyka [18].

Choroby sercowo – naczyniowe

Do chorób sercowo –naczyniowych mających największy udział w chorobowości i śmiertelności należy miażdżyca tętnic. Jest ona główną przyczyną choroby niedokrwiennej serca, niedokrwienia kończyn i chorób naczyń mózgowych.

Terapia przez sztukę

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Współcześnie coraz częściej podkreśla się znaczenie sztuki w działaniach o charakterze terapeutycznym, diagnostycznym czy też edukacyjnym. Sztuka jest utożsamiana z potrzebą tworzenia, wyrażania siebie, swoich emocji, jest ona środkiem poprzez który możemy ukazać własne myśli i przeżycia. I. Wojnar zaznacza, iż świat sztuki jest rzeczywistym środowiskiem ludzkiego istnienia, w którym każde dzieło, każdy wytwór człowieka wyraża doznania, przeżycia, idee, czyli to wszystko „co składa się na jego indywidualną osobowość twórczą, jak i elementy zewnętrznego świata, które docierają do artysty za pośrednictwem jego zmysłów, intelektu, wrażliwości. Sztuka może więc być uznana za ogniwo łączące świat zewnętrzny ze światem wewnętrznym”[1]. Można stwierdzić, że pozwala ona człowiekowi przekroczyć jego własne granice, otworzyć się na otaczającą rzeczywistość, a co najważniejsze na innych ludzi.

Wprawdzie idea oddziaływania na człowieka za pośrednictwem sztuki pojawiła już się w czasach starożytnych, jednak rozwój arteterapii jako samodzielnej dyscypliny naukowej jest w zasadzie krótki. Na początku była ona utożsamiana z szeroko rozumianą sztuką stosowaną w diagnostyce w dziedzinie psychoterapii i psychiatrii. W latach następnych zaczęła być „środkiem rozwoju twórczego” stosowanym w psychologii oraz pedagogice jako narzędzie korekcji

Dopiero w latach 70. XX wieku zostały opracowane metody i koncepcje arteterapii[2].

Arteterapia, więc terapia przez sztukę, jest szczególnym rodzajem działalności skierowanej na człowieka oraz środowisko, w którym on funkcjonuje. Dąży ona do przywrócenia lub potęgowania zdrowia, natomiast do jej nadrzędnych celów zalicza się poprawę jakości życia. Arteterapia wyzwala aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne, jest pomocna w akceptacji samego siebie oraz innych. W jej wyniku uwalnia się ekspresja twórcza, emocji, prowadząca do wywołania korzystnych zmian w zachowaniu i postawie pacjenta. Terapia przez sztukę ma na celu wydobycie siły i energii tkwiących w jednostce, które są niezbędne w poszukiwaniu motywacji do dalszego rozwoju własnego oraz procesu twórczego. W związku z tym współcześnie posiada ona coraz większe zastosowanie w działaniach o charakterze terapeutycznym, jest ona stosowana w pracy z osobami z różnymi dysfunkcjami czy problemami natury życiowej.

W rozdziale pierwszym omówiona zostanie możliwość terapeutycznego oddziaływania na człowieka za pomocą sztuki, zostanie ukazane różnorodne rozumienie sztuki, pełnione przez nią funkcję oraz jej działanie w odniesieniu do terapii. Następnie będzie wyjaśnione pojęcie arteterapii, sposób jej definiowania, rodzaje, a także pełnione przez nią cele. Na zakończenie scharakteryzowany zostanie proces artetrapeutyczny, na czym on polega, wraz z odniesieniem do osoby terapeuty, jego niezbędnych dyspozycji.

[1] Teoria wychowania estetycznego, pod red. I. Wojnar, Warszawa 1997, Wyd. „Żak”, s. 251.

[2]  Por. E. J. Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce, Kraków 2003, Oficyna Wyd. „Impuls”, s. 23.