Taniec – zjawisko towarzyszące człowiekowi od zarania dziejów, niejednokrotnie określane jest mianem „niezwykłego języka ludzkości”, przepełnionego metaforami, ukrytymi znaczeniami. Taniec jest mową ciała, która w połączeniu z muzyką i rytmem stwarza możliwość odkrywania nieuświadomionych dotychczas emocji, przeżyć, oczekiwań, norm, idei, wartości. Mówi się, że „to, czego słowo nie może wyrazić, co jest zbyt subtelne, zbyt pełne odcieni lub, przeciwnie, zbyt gwałtowne, taniec, podobnie jak muzyka może wyrazić lepiej”[1].
Przez stulecia taniec przechodził swoistą metamorfozę, od najprostszych ruchów o charakterze rytualnym, magicznym, ludycznym, do bardziej złożonych form przybierających postać poszczególnych rodzajów tańca o formalnych wymogach, więc znajomości profesjonalnych figur czy też odpowiedniej sprawności fizycznej, poczucia rytmu i muzykalności. Wiek XX skupił się na wykorzystaniu tańca w działaniach o charakterze terapeutycznym. Narodziła się choreoterapia, czyli terapia tańcem, łącząca w sobie ruch, rytm, taniec i muzykę, klasyfikowana jako nurt arteterapii. Opiera się ona na zastosowaniu podstawowych elementów tańca – ruchu i rytmu – do osiągania harmonii umysłu i ciała. Ruch jest traktowany jako medium (środek) zmiany, dążący do osiągnięcia przez jednostkę osobistego rozwoju.
„Leczenie tańcem cieszy się obecnie coraz większym zainteresowaniem – zarówno wśród terapeutów, jak i samych pacjentów. Jego ideą jest wykorzystanie ekspresji ruchowej w celu odreagowania, odzwierciedlenia uczuć oraz poprawy nastroju i samopoczucia fizycznego. Dążenie do przywrócenia spójności pomiędzy ciałem, umysłem i duszą stanowi cel nadrzędny”[2].
Terapia tańcem jest pomocna w poznawaniu oraz wyrażaniu siebie, własnych emocji, jak również w komunikacji międzyludzkiej. W literaturze przedmiotu zaznacza się, że choreoterapia nie opiera się na nauce techniki, kroków czy też układów tanecznych, ale stanowi odnajdywanie własnego wewnętrznego rytmu, uwalnianie się od codziennych napięć. Podczas zajęć pacjent, wsłuchując się w muzykę oraz samego siebie, odnajduje własny rytm, zgodny z jego wewnętrznym, naturalnym rytmem, zgodny z nim samym. „Taniec rozwija zmysł odczuwania ciałem, zmusza do uruchomienia wzroku wewnętrznego, tj. wyobraźni ruchowej, kształtuje naszą koordynację, bazę wszelkiej motoryczności, zwiększa siłę i elastyczność mięśni, poprawia zwinność, gibkość i wytrzymałość”[3]. Ciało jednostki poddawane jest swoistemu treningowi, usprawnianiu, poprzez który uczy się ona rytmu, równowagi, harmonii ruchu oraz jego kompozycji.
W rozdziale trzecim zostanie dokonana charakterystyka choreoterapii, począwszy od wyjaśnienia samego zjawiska tańca (pojęcie, wartość), następnie przedstawiony będzie rys historyczny kształtowania się terapii tańcem. Kolejny podrozdział dotyczyć będzie pojęcia choreoterapii, wraz ze szczegółowym omówieniem jej celów, funkcji, rodzajów oraz metod. Na zakończenie opisany zostanie przebieg procesu choreoterapeutycznego, ze wskazaniem na trzy poszczególne fazy, jak również ukazana zostanie sylwetka osoby prowadzącej terapię.
Choreoterapia, nazywana również terapią tańcem, to forma terapii wykorzystująca ruch i taniec jako narzędzie wspierające zdrowie fizyczne, emocjonalne i psychiczne. Jako metoda terapeutyczna opiera się na założeniu, że ruch ciała może być skutecznym środkiem wyrażania emocji, redukcji napięcia oraz poprawy ogólnego samopoczucia. Choreoterapia znajduje zastosowanie zarówno w leczeniu różnorodnych zaburzeń, jak i w profilaktyce zdrowotnej oraz rozwoju osobistym.
Podstawą choreoterapii jest przekonanie, że ciało i umysł są ze sobą nierozerwalnie związane. Ruchy ciała odzwierciedlają wewnętrzne stany emocjonalne i psychiczne, dlatego ich analiza i modyfikacja mogą wpływać na poprawę zdrowia psychicznego. W choreoterapii nie chodzi jednak o perfekcję techniczną tańca, lecz o autentyczne wyrażanie siebie poprzez ruch. Jest to proces kreatywny, w którym uczestnicy odkrywają swoje możliwości ruchowe, uczą się akceptacji własnego ciała i odnajdują sposób na wyrażenie swoich emocji.
Choreoterapia może być stosowana w różnych formach w zależności od potrzeb uczestników. W niektórych przypadkach ma charakter indywidualny, w innych odbywa się w grupach, co dodatkowo wzmacnia poczucie wspólnoty i umożliwia budowanie relacji z innymi. Terapia ta często łączy taniec z innymi technikami, takimi jak relaksacja, wizualizacja czy techniki oddechowe. Dzięki temu staje się wszechstronnym narzędziem wspierającym różne aspekty zdrowia.
Zastosowania choreoterapii są bardzo szerokie. W obszarze zdrowia psychicznego pomaga w redukcji stresu, lęku i depresji. Osoby zmagające się z traumami, problemami emocjonalnymi czy zaburzeniami osobowości mogą korzystać z choreoterapii jako bezpiecznej przestrzeni do eksplorowania swoich uczuć. W przypadku dzieci z zaburzeniami rozwoju, takich jak autyzm, choreoterapia wspiera rozwój umiejętności społecznych, motorycznych i emocjonalnych.
W obszarze zdrowia fizycznego choreoterapia pomaga poprawić koordynację ruchową, równowagę i elastyczność ciała. Może być także skuteczną formą rehabilitacji po urazach lub chorobach, wspierając proces powrotu do pełnej sprawności. W przypadku osób starszych taniec pomaga w utrzymaniu sprawności fizycznej, stymulacji umysłowej oraz przeciwdziałaniu izolacji społecznej.
Jednym z unikalnych aspektów choreoterapii jest jej wpływ na samoświadomość ciała. Wielu uczestników doświadcza większego zrozumienia własnych potrzeb i granic, co przekłada się na poprawę poczucia własnej wartości i ogólnej jakości życia. Ruch w tańcu pozwala na uwolnienie napięć fizycznych i emocjonalnych, co sprzyja harmonii między ciałem a umysłem.
Metody choreoterapii obejmują zarówno podejścia strukturalne, jak i bardziej spontaniczne formy ekspresji ruchowej. Na przykład metoda tańca terapeutycznego Anny Halprin wykorzystuje improwizację jako sposób na odkrywanie emocji i wewnętrznych konfliktów. Z kolei metoda Laban/Bartenieff koncentruje się na analizie ruchu i jego wpływie na zdrowie i komunikację. W terapii tańcem stosuje się także elementy tradycyjnych tańców kulturowych, które wzmacniają poczucie tożsamości i przynależności.
Choreoterapia zyskuje coraz większe uznanie w środowiskach medycznych i psychologicznych. Badania naukowe potwierdzają jej pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne, redukcję objawów stresu oraz poprawę ogólnego dobrostanu. Włączanie choreoterapii do programów terapeutycznych i rehabilitacyjnych przynosi korzyści zarówno osobom indywidualnym, jak i całym grupom społecznym, zwłaszcza tym najbardziej narażonym na wykluczenie lub trudności adaptacyjne.
Podsumowując, choreoterapia to metoda terapeutyczna, która łączy kreatywną ekspresję z działaniem leczniczym. Dzięki jej elastyczności i różnorodnym technikom może być dostosowana do potrzeb różnych grup, od dzieci, przez dorosłych, po osoby starsze. Taniec, jako narzędzie terapeutyczne, nie tylko wspiera zdrowie fizyczne i psychiczne, lecz także stwarza przestrzeń do samopoznania, akceptacji i rozwoju. W dynamicznym świecie, gdzie coraz więcej osób zmaga się z napięciami i stresem, choreoterapia oferuje unikalny sposób na odzyskanie równowagi i harmonii.
[1] M. Kronenberger, Rytmika, rytm, ruch, muzyka, estetyka, kształcenie, wychowanie, profilaktyka, terapia, taniec, teatr, Łódź 2006, Wyd. Global Enterprises, s. 190.
[2] Tamże, s. 195.
[3] Taniec w edukacji dzieci i młodzieży. Podręcznik dla nauczycieli, red. nauk. B. Siedlecka, W. Biliński, Wrocław 2003, Wyd. AWF we Wrocławiu, s. 6.
Profesjonalne usługi pisania prac z promocji zdrowania, zarządzania w ochronie zdrowia, edukacji zdrowotnej i wielu innych dziedzin znajdziesz na stronie pisanie prac.
