Kształtowanie programów profilaktycznych

30 lipca 201218 lutego 2023 ~ prace ~ Dodaj komentarz

5/5 - (2 votes)

Społeczności lokalne i różne grupy społeczne powinny mieć swój udział nie tylko w realizacji odpowiednich, programów prozdrowotnych ich dotyczących, ale także mieć wpływ na kształtowanie owych programów, ustalanie priorytetów, kontrolę ich przebiegu. Rola ich powinna tu być w znacznej mierze podmiotowa, charakterystyczna dla ruchu społecznego. Oczywiście, aby była możliwa taka partycypacja społeczna w działalności prozdrowotnej, musi być spełniony cały szereg warunków mikro- i makrospołecznych.

Właściwą ramą dla aktywizacji społecznej są więc zarówno demokratyczne mechanizmy społeczne (społeczeństwo obywatelskie – spontaniczne grupy interesów, niezależne od struktur państwowych), jak i możliwości zdobycia właściwego poziomu wiedzy i umiejętności prozdrowotnych, świadomość i indywidualne kwalifikacje ludzi. Istotną charakterystyką pożądanej tu aktywności społecznej są także tzw. wzory zachowań obywatelskich i „cnót obywatelskich”, do których należą wykształcone systemy wartości, tożsamość jednostek, aktywność indywidualna, zaangażowanie społeczne, realizacja zbiorowych aspiracji, poczucie więzi grupowych, zdolność do samoorganizowania się, samorządność, kreatywność i racjonalizm działań, a także wzory zachowań realizujących działania dla wspólnego dobra, zdolność do ofiarności, przezwyciężania egocentryzmu i gotowość do współdziałania z innymi.

Kształtowanie programów profilaktycznych jest ważnym elementem działań na rzecz zdrowia publicznego. Polega na opracowaniu i wdrożeniu działań mających na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób oraz poprawę jakości życia osób objętych programem. Programy profilaktyczne mogą dotyczyć różnych obszarów zdrowia, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca, nowotwory czy choroby zakaźne.

Podstawowym elementem kształtowania programów profilaktycznych jest identyfikacja czynników ryzyka występowania danej choroby. Czynniki te mogą być różnego rodzaju i zależą od charakterystyki choroby oraz grupy docelowej programu. W przypadku chorób układu krążenia mogą to być np. palenie papierosów, nadwaga, wysokie ciśnienie krwi czy brak aktywności fizycznej. Ważne jest również określenie grupy docelowej programu i dostosowanie działań do jej potrzeb i możliwości.

Kolejnym etapem kształtowania programów profilaktycznych jest opracowanie i wdrożenie konkretnych działań profilaktycznych. Mogą to być różnego rodzaju działania, takie jak kampanie informacyjne, warsztaty, szkolenia, badania przesiewowe, czy programy aktywności fizycznej. Ważne jest, aby działania były skuteczne i dostosowane do potrzeb i możliwości grupy docelowej.

Ostatnim etapem kształtowania programów profilaktycznych jest ocena ich skuteczności i ewentualne dostosowanie lub modyfikacja działań. Ocena skuteczności programu może obejmować np. analizę wskaźników zdrowotnych, np. poziomu cholesterolu czy ciśnienia krwi, analizę zasięgu działań, opinii uczestników, czy kosztów programu.

Podsumowując, kształtowanie programów profilaktycznych jest istotnym elementem działań na rzecz zdrowia publicznego. Wymaga ono identyfikacji czynników ryzyka, określenia grupy docelowej, opracowania i wdrożenia działań profilaktycznych oraz oceny ich skuteczności. Ważne jest, aby programy profilaktyczne były skuteczne, dostosowane do potrzeb i możliwości grupy docelowej oraz były oceniane i ewentualnie dostosowywane w oparciu o wyniki oceny.

Działalność promocyjna w sferze zdrowia

29 lipca 2012 ~ prace ~ Dodaj komentarz

5/5 - (2 votes)

Nabywanie odpowiedniej wiedzy niezbędnej dla zdrowia i realizacja prozdrowotnego stylu życia, stanowią więc niewątpliwie trzon działalności promocyjnej, obok których jednak muszą się pojawić działania wielu instytucjonalnych partnerów w społeczeństwie. Aby jednostka czy rodzina mogła korzystać ze służących jej zdrowiu własnych umiejętności, musi mieć możliwości dokonania właściwych wyborów, uzależnionych z kolei od dostępności niezbędnych dóbr i usług (odpowiedniej, zdrowej żywności, właściwego standardu mieszkań, właściwej opieki zdrowotnej, bezpiecznych warunków pracy i publicznego transportu, warunków dla masowego sportu i aktywności fizycznej itp). W swoim życiu codziennym ludzie nieustannie dokonują wyborów dotyczących wszystkich najdrobniejszych spraw. Wybory te mogą być dokonywane spośród wielu bądź niewielu alternatyw, spośród bardziej lub mniej pracochłonnych, czasochłonnych czy kosztownych możliwości.

Kształtowanie prozdrowotnych stylów życia może być tylko wtedy efektywne na szerszą skalę, jeżeli indywidualne wybory będą wyborami łatwymi. Badania prowadzone na ten temat wskazują, że większość ludzi postawionych w sytuacji wyboru decyduje się na te rozwiązania, które wymagają stosunkowo najmniej nakładów finansowych, najmniej czasu i są najmniej uciążliwe w relacji do osiąganych korzyści, niezależnie od tego, jak te korzyści są przez nich definiowane. Wybory z zakresu prozdrowotnych, tak jak i innych, elementów stylu życia są więc wyraźnie osadzone w kontekście społecznym i ekonomicznym.

Jedną z najistotniejszych ról przy wdrażaniu promocji zdrowia pełni polityka państwa, której naczelną zasadą powinno być nadawanie zdrowiu społeczeństwa rangi nie mniejszej niż gospodarka. U podstaw jej działalności musi leżeć założenie, że zdrowie jest nie tylko naczelną wartością i fundamentalnym prawem człowieka, ale także racjonalną społecznie inwestycją. Wartość zdrowia winna więc być respektowana nie tylko w instytucjach medycyny, ale we wszystkich sektorach polityki państwa, a zwłaszcza w przemyśle, rolnictwie, handlu i usługach, komunikacji i edukacji.

Interwencja w sferze zdrowia

28 lipca 2012 ~ prace ~ Dodaj komentarz

5/5 - (1 vote)

Inne są także metody oddziaływania tradycyjnego modelu profilaktycznego i modelu promocji zdrowia. Posługując się rozróżnieniem metod interwencji w sferze zdrowia publicznego wprowadzonym przez Beattiego można wykazać, że te pierwsze są oparte na oddziaływaniach typu autorytarnego, a drugie — raczej na negocjacjach.

Tabela 1. Metody interwencji w sferze zdrowia

	Autorytarne
Indywidualne		Techniki perswazyjne	Regulacje prawne (np. obowiązek szczepień)	Kolektywne
Indywidualne		Porady zdrowotne	Działania społeczności lokalnych na rzecz zdrowia	Kolektywne
	Negocjowanie

Porównanie założeń, jakimi oba podejścia (tj. profilaktyczne i promocyjne) posługują się w celu kształtowania prozdrowotnych postaw i zachowań, niewątpliwie ukazuje głębsze osadzenie tych drugich zarówno w realiach życia ludzi, jak i dorobku nauk o zachowaniu. Aby jednak porównanie takie było „fair”, należy zwrócić uwagę, że porównujemy, z jednej strony, model od wielu lat realizowany w praktyce, którego słabości miały szansę się ujawnić, z drugiej zaś, mamy do czynienia z modelem normatywnym i życzeniowym, którego weryfikacja przez praktykę dopiero się rozpoczyna i problemy z jego aplikacją możemy na razie tylko (być może nie w pełni) antycypować.

Promocja zdrowia dostrzega, że złożoność uwarunkowań zdrowia wymaga wielu partnerów, z różnych poziomów organizacji społeczeństwa. „Partnerstwo dla zdrowia” wymaga więc współdziałania pojedynczych ludzi, ich rodzin, społeczności lokalnych, organizacji pozarządowych, mass mediów, a także ośrodków władzy i administracji państwowej różnych szczebli. Na szczególną uwagę zasługuje tu odpowiednia polityka zdrowotna państwa, przejawiająca się w tworzeniu właściwych podstaw legislacyjnych i alokacji środków wspierających prozdrowotne działania. Promocja zdrowia jest zatem procesem przekraczającym znacznie tradycyjną działalność „sektora zdrowia”. Według wspomnianej już Karty Ottawskiej promocja zdrowia winna być realizowana poprzez określone działania zaliczone do pięciu podstawowych obszarów. Są to:

– tworzenie prozdrowotnej polityki państwa,

– kreowanie środowisk sprzyjających zdrowiu,

– wzmacnianie mobilizacji i partycypacji społecznej na rzecz zdrowia,

– rozwijanie indywidualnych umiejętności prozdrowotnych,

– reorientacja służby zdrowia.

Teoretyczne aspekty zachowań zdrowotnych

27 lipca 20121 marca 2020 ~ prace ~ Dodaj komentarz

5/5 - (1 vote)

Jeżeliby chcielibyśmy dopatrywać się w istniejących w naukach społecznych teoriach inspiracji dla określonego rozumienia zachowań zdrowotnych i możliwości oddziaływania na nie, to według założeń profilaktyki zachowania te można by wywieść z teorii racjonalnego wyboru i „ekonomicznej teorii zachowań ludzkich” Gary Beckera, podczas gdy promocja zdrowia oscyluje w kierunku koncepcji stylów życia Maxa Webera czy Pierre’a Bourdieu.

Według teorii racjonalnego wyboru ludzie są zorientowani na osiąganie ważnych dla nich celów, dysponują uporządkowanymi ich hierarchiami i w związku z tym klarownymi preferencjami określonych, podporządkowanych tym celom zachowań. Przy wyborze zachowań, ustalaniu swoich działań racjonalnie rozpatrują istniejące alternatywy, uwzględniając ponoszone koszty i zyski. Oddziaływania profilaktyczne odwołują się do owej racjonalności i – biorąc pod uwagę wysoką wartość zdrowia w społeczeństwie – oczekują, że informacje o zagrożeniach tej wartości spowodują modyfikację zachowań. Tak więc na przykład już samo dostarczenie niezbitego dowodu na to, że palenie papierosów powoduje raka płuc, spowoduje racjonalną reakcję w postaci zaniechania palenia. Niewielkie sukcesy takich wieloletnich oddziaływań pokazują jednak, że takie podejście w praktyce było zawodne.

Promocja zdrowia zwraca natomiast uwagę na społeczne determinanty ludzkich wyborów, na strukturalnie i kulturowo uwarunkowane ich prawdopodobieństwa. Wolność ludzi przy wyborze określonego stylu życia jest ograniczona; ograniczona do alternatyw wyznaczanych ich miejscem w strukturze społecznej, sytuacją życiową, wartościami wpojonymi w procesie socjalizacji czy tradycją. Jeżeli więc nawet ludzkimi wyborami kieruje jakaś racjonalność, to nie wyznacza ich do końca. To istotne rozróżnienie obu omawianych orientacji zdrowia publicznego pomaga w praktyce dostrzegać znacznie bardziej realistyczne możliwości kształtowania zachowań ludzkich.

Metody oświaty zdrowotnej

26 lipca 2012 ~ prace ~ Dodaj komentarz

5/5 - (1 vote)

Już pierwsze próby poszukiwania skutecznych metod zwalczania chorób przewlekłych skierowały uwagę badaczy ku ludzkim zachowaniom, które towarzyszyły ich występowaniu, a jednocześnie — jak sądzono — poddawały się modyfikacjom (na przykład picie alkoholu czy palenie tytoniu). W latach sześćdziesiątych upatrywano w edukacji zdrowotnej podstawowy klucz do uporania się z tymi problemami. Edukacja zdrowotna, nakierowana głównie na prewencję, koncentrowała się przede wszystkim na oddziaływaniach mających na celu eliminację zachowań niosących w sobie ryzyko rożnych chorób. Sprowadzały się one często do kampanii „zakazów”, straszenia i eksponowania zagrożeń, poprzez ulotki i plakaty: „Nie pij”, „Nie pal”, „Alkohol twój wróg”, „Gruźlica czyha”, „Tęp muchy” – które za pomocą odpowiednio przerażających wizji graficznych ostrzegały przed niebezpieczeństwami, na jakie narażają się nie przestrzegający tych zakazów i nakazów. Oczywiście pojawiały się także hasła pozytywne, mające przyczynić się do wzrostu ogólnego poziomu zdrowia – „Sport to zdrowie”, „Pij mleko”, jednak ciężar gatunkowy tych oddziaływań skupiał się głównie na identyfikowaniu i ostrzeganiu przed czynnikami chorobotwórczymi.

W miarę rozwoju i doskonalenia się metod oświaty zdrowotnej hasłowe oddziaływanie coraz częściej przybierało formy bardziej systematycznych działań edukacyjnych, między innymi przez wprowadzanie ich do formalnych instytucji edukacyjnych z przekonaniem, że są one „siłą napędową innowacyjnego myślenia i zmiany”, a także ze względu na doceniony już fakt, że większość zachowań zdrowotnych ma swoje korzenie w dzieciństwie i młodości. Rozwój masowych środków przekazu stworzył nowe dodatkowe możliwości informowania społeczeństwa o chorobach i sposobach ich unikania. Jeszcze dzisiaj tradycyjna, zorientowana na prewencję oświata zdrowotna koncentruje się przede wszystkim na zagrożeniach i pojedynczych zachowaniach zagrożenia te minimalizujących.