Autor: prace

Zakończenie pracy dyplomowej z fizjoterapii

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Proces rehabilitacji po endoskopowej rekonstrukcji WKP jest bardzo ważnym i kompleksowym działaniem. Rehabilitacja po więzadłowym urazie stawu kolanowego dzieli się na dwa etapy, przedoperacyjny oraz pooperacyjny[1].

Celem usprawniania leczniczego po zabiegu operacyjnym więzadła krzyżowego przedniego jest: odtworzenie pełnego symetrycznego zakresu ruchu stawu w porównaniu z nogą nieoperowaną[2], powrót siły mięśniowej, uzyskanie kontroli propriocepcyjnej, przywrócenie fizjologicznej sprawności i koordynacji, zniwelowanie bólu, pozbycie się obrzęku, pełen powrót do czynności życia codziennego oraz aktywności fizycznych sportowych lub rekreacyjnych[3].

Istotna jest praca fizjoterapeuty z pacjentem ucząc go jak chronić przeszczep po zabiegu i w dalszych fazach nie dopuszczać do kolejnych urazów, zapobiegać stanom przeciążeniowym innych części ciała na drodze kompensacji niewydolności funkcji kolana oraz samo porozumienie fizjoterapeuty i lekarza ortopedy śledzącego ewentualne powikłania pooperacyjne.

Staw kolanowy, będący największym i najbardziej złożonym stawem człowieka jest tym samym najbardziej podatny na urazy, protokoły fizjoterapeutyczne stosowane w terapii pourazowej w Stanach Zjednoczonych, Europie oraz Polsce nadal są pełne rozbieżności i różnorodności metod terapeutycznych oraz zmienności ram czasowych.

Opis w literaturze fachowej technik stosowanych z zakresu kinezyterapii, fizykoterapii, i treningu motorycznego pod kątem danej aktywności fizycznej czy sportu różni się w zależności od placówki przeprowadzającej rehabilitację w ortopedii i traumatologii sportowej. Znajomość okresów w których przeszczep w swojej przebudowie jest mechanicznie najsłabszy a kiedy najsilniejszy jest kluczowa w doborze obciążeń, ćwiczeń i postępowania w kolejnych etapach rehabilitacji stawu kolanowego.

Bezsprzecznym pozostaje fakt że skuteczna rehabilitacja może nastąpić tylko „pod warunkiem ścisłej współpracy pacjenta, lekarza i fizjoterapeuty” [4].

[1] A. Pasierbiński, [w:] „Acta Clinica“ Rehabilitacja po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, 2002, nr 1, Tom 1, s. 86-100.

[2] K. D. Schelbourne, [w:], „Journal of Orthopaedic Science“ What have i learned about the ACL: utilising a progressive rehabilitation scheme to achieve total knee symmetry after anterior cruciate ligament reconstruction, 2006, nr 11, s. 318-325.

[3] R. Biernat, [w:] „Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja“ Postępowanie rehabilitacyjne po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego metodą wolnego przeszczepu ścięgiem mięśni półścięgnistego i smukłego w pierwszym miesiącu po zabiegu-doniesienie wstępne, 2007, nr 2 (6), Vol. 9, s. 178-186.

[4] R. Biernat, [w:] „Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja” Postępowanie rehabilitacyjne po rekonstrukcji wiązadła krzyżowego przedniego metodą wolnego przeszczepu ściągiem mięśni półścięgnistego i smukłego w pierwszym miesiącu po zabiegu-doniesienie wstępne, 2007, nr 2 (6), Vol. 9, s. 178-186.

Zachowania zdrowotne

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

„Zachowania zdrowotne są wyznaczane w znacznej mierze przez kontekst społeczny i kulturowy, który kształtuje i ogranicza indywidualne wybory. Określone praktyki zdrowotne ludzi są więc często nie tyle efektem zamierzonych, celowych działań, ile wynikają z ich spójności z bardziej ogólnymi sposobami na życie ludzi (Mechanic 1989). Obiektywne możliwości realizowanie określonych zachowań uwarunkowane są ponadto pozycją społeczną i czynnikami makrostrukturalnymi, stwarzającymi niejednokrotnie bariery realizacji dokonanych wyborów” [26].

Styl życia

Rozumienie pojęcia „styl życia” różni się w zależności od tego w jakim kontekście będziemy je rozpatrywać. Rozpocznę te rozpatrywania od dziedziny socjologii.

Wśród koncepcji stylu życia występujących w socjologii, na uwagę zasługują przede wszystkim prace Maxa Webera (z początku XX wieku). Mają one jednak wartość bardziej historyczną niż badawczą czy naukową. Weber w swej teorii mówił, że zróżnicowania społeczne przejawiające się w różnych stylach życia nie są tak w znacznym stopniu uzależnione od stosunku do produkcji, co do konsumpcji. Wg autora styl życia był nieodzownie związany ze statusem społecznym. W jego koncepcji ważnymi elementami były sposób życia i szanse życiowe, przy czym sposób życia wiązał on z wyborami różnych dóbr i zachowań, a szanse z prawdopodobieństwem realizacji tych wyborów w powiązaniu z sytuacją życiową. Koncepcja Webera „wiąże style życia z grupami o podobnym statusie, przez co są one raczej zjawiskiem zbiorowym niż indywidualnym, odnosi je do sfery konsumpcji i określa jako wypadkową preferencji i wyborów z jednej strony, a realnych szans na ich realizację  – z drugiej” [26].

Bardziej indywidualistyczne podejście do zagadnienia stylu życia zaproponował Anthony Giddens. Jego stwierdzenie „Nie mamy wyboru, musimy stale wybierać”(1991) odnosi się do coraz mniejszej roli tradycji w naszym życiu i coraz większej możliwości decydowania o tym, jakie nasze życie będzie. Giddens w swej koncepcji przekazuje pogląd, że styl życia, również w odniesieniu do sfery zdrowia, podlega indywidualnym decyzjom oraz odpowiedzialności jednostki i jej wyborom.

W socjologii polskiej temat stylu życia podjął Stanisław Ossowski (1986), który przez styl życia rozumie pewien spójny system norm, zwyczajów, wskazówek i konwenansów, stanowiących cechę przynależności klasowej. Styl życia pełni tu przede wszystkim funkcje wewnętrzne, integrujące i stabilizujące poszczególne klasy społeczne, wyznacza i utrwala granice między nimi. Ossowski zwracał także uwagę na różnorodność i rozmiary konsumpcji jako istotne elementy stylu życia [26].

W koncepcji Sicińskiego, styl życia nie jest powiązany tylko ze strukturą klasowo-warstwową; mówi się tu także o zróżnicowaniach stylu życia w zależności od przynależności narodowej, płci, wieku, miejsca zamieszkania i innych cech usytuowania społecznego [26].

W literaturze socjomedycznej pojawia się bardziej specyficzne pojęcie. Jest to prozdrowotny styl życia, zdefiniowany przez Cockerhama (1995). Składają się nań wzory świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych, determinowanych ich sytuacją życiową alternatyw.

Podobnie pojęcie to określa Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization) posługując się najczęściej definicją Nancy Milio (1986), która definiuje styl życia jako „wzory wyborów zachowań spośród alternatywnych możliwości, jakie dostępne są ludziom, w zależności od ich sytuacji społeczno-ekonomicznej i łatwości, z jaką są w stanie przełożyć określone zachowania nad inne” [26].

Do lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia powszechne było przeświadczenie, że poziom zdrowotności społeczeństw zależy w głównej mierze od rozwoju medycyny. Teorię tę podważyły wyniki długofalowych badań epidemiologicznych McKeown’a (1973), McKinleyów (1977) i Kannela (1978), które wykazały, że postęp medycyny ma o wiele mniejszy wpływ na przeciętną długość życia ludzkiego, niż czynniki środowiskowe (a wśród nich także te, które określilibyśmy jako elementy stylu życia) [32].

Jednak największą popularność, a także znaczenie dla miejsca, jakie styl życia zajmuje obecnie w problematyce zdrowotności społeczeństw, miał prawdopodobnie tzw. Raport Lalonda (1978). Wykazał on, że w krajach rozwiniętych (a więc takich, które uporały się  z ostrymi chorobami zakaźnymi), można wyróżnić cztery grupy czynników warunkujących „pole zdrowia” człowieka – czynniki biologiczne (genetyczne), czynniki środowiska zewnętrznego, czynniki związane ze stylem życia oraz efekty działalności medycyny, a także podjął próbę oszacowania ich wpływu. Model Lalonda był następnie podejmowany i uszczegółowiany w dalszych badaniach i wszystkie one potwierdziły decydującą rolę stylu życia w kształtowaniu zdrowia. Aktualne oszacowania udziału poszczególnych czynników w polu zdrowia przypisują największą rolę stylom życia, odpowiedzialnym za kształtowanie go w około 50%, następnie czynnikom środowiskowym (25-35%), czynnikom biologicznym (10-15%) i opiece zdrowotnej (10-20%) [32].

Koniecznym staje się zatem podkreślanie przy każdej sposobności zasad zdrowego stylu życia [30].

Za najbardziej klasyczne zachowania związane ze zdrowiem przyjmuje się: dietę, aktywność fizyczną, palenie tytoniu i konsumpcję alkoholu. Prozdrowotna rola tych zachowań –  jak dotychczas jest najlepiej udokumentowana zarówno przez badania epidemiologiczne, jak i testy laboratoryjne prowadzone na zwierzętach.  Lista ta pokrywa się z koncepcją prozdrowotnego stylu życia, lansowanego np. przez WHO (Kickbusch 1986), choć w niektórych  dokumentach wymienia się także sposób radzenia sobie z problemami życiowymi (stresem), a zwłaszcza posługiwanie się wsparciem społecznym [32].

Według wspomnianych badań oraz prac późniejszych wynika, że choroby cywilizacyjne, a wśród nich choroby sercowo – naczyniowe, są chorobami „z wyboru”.  Takie stwierdzenie podparte jest bardzo silnymi argumentami. Styl życia, a więc dieta, palenie papierosów, alkohol, stres, aktywność fizyczna, ma największy wpływ na nasz stan zdrowia. W takim przypadku nieprzestrzeganie dyrektyw prozdrowotnego stylu życia będzie stanowiło czynnik ryzyka [26].

Biorąc pod uwagę znaczenie naszych codziennych zachowań w zakresie zdrowia, ciekawym do podjęcia tematem wydał mi się styl życia studentów wrocławskich uczelni, różniących się od siebie profilem nauczania. Z uwagi na to, że zachowania zdrowotne są najważniejszymi, poddającymi się kontroli i modyfikacji czynnikami związanymi ze zdrowiem człowieka [27], uznałam, że podjęcie tematu stylu życia studentów w kontekście chorób sercowo – naczyniowych za celowe. Za czynniki motywacyjny uznałam fakt, że młodzież akademicka to specyficzna społeczność, „przygotowująca się do pełnienia w przyszłości określonych ról w różnych dziedzinach życia społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego. Powinna zatem kształtować i propagować wzorce prozdrowotnych zachowań, oddziaływać na wybór systemu wartości, a tym samym na pożądany styl życia ludzi swojego otoczenia” [27]. Poprzednie prace na ten temat miały zamysł nie tylko diagnostyczny, ale również cel w postaci stworzenia określonego programu interwencyjnego [27].

Młodzi ludzie są grupą społeczną szczególnie podatną na wpływy otoczenia, nowości i zmiany [42]. Nawyki jakie ukształtowały się w nich w okresie dzieciństwa są wzbogacane nowymi w okresie studiów. Okres ten to czas poznawania różnic między życiem pod opieką rodziców a życiem praktycznie bez ograniczeń. Przeniesienie odpowiedzialności za swoje zachowania (także zdrowotne) na młodego człowieka wiąże się z wieloma zagrożeniami. Negatywne nawyki, uzależnienia, które nabywa on w okresie studenckim, mogą bowiem szkodzić zdrowiu przez całe późniejsze życie [21, 44].

„Zdrowie młodzieży jest jednym z ważniejszych problemów nękających ludność współczesnej cywilizacji. Istnieje potrzeba zmian w stylu życia i kształcenia zachowań sprzyjających zdrowiu. Jeśli młodzi ludzie będą mieli dokonywać świadomie właściwych wyborów, będzie to świadczyło o wzrastającym poziomie wiedzy dotyczącej zdrowia” [7].

Badanie wieloośrodkowe INTER-HEART case – control (kliniczno- kontrolne), które zostało przeprowadzone na całym świecie w 52 krajach, i  w którym brało udział prawie 30 tyś. osób wykazało, że istnieje 6 czynników ryzyka chorób sercowo – naczyniowych (hiperlipidemia, palenie tytoniu, nadciśnienie, cukrzyca, otyłość brzuszna, czynniki psychosocjalne) oraz 3 czynniki kardioprotekcyjne (spożycie warzyw i owoców, niewielkie spożycie alkoholu oraz regularna aktywność  fizyczna), które determinują ponad 90 % zachorowań na zawał serca wśród kobiet i mężczyzn zarówno wśród młodych jak i starszych osób [6].

W swojej pracy wzięłam pod uwagę podział podany przez Europejską Deklarację na rzecz Zdrowia Serca, która wyznacza trzy grupy głównych czynników ryzyka chorób sercowo – naczyniowych (biologiczne, związane ze stylem życia i ogólne). Samo badanie grupy zrealizowałam w sposób zainspirowany przez innych autorów [10, 6, 7, 42, 40]. Skupiłam się na przeanalizowaniu modyfikowalnych czynników ryzyka (a więc elementów stylu życia) oraz parametrów, które łatwo kontrolować i walczyć z ich nieprawidłowościami (ciśnienie tętnicze i BMI).

Aby ocenić postawy studentów wobec wymogów prozdrowotnego stylu życia postanowiłam najpierw przedstawić poszczególne jego elementy.

[26] Ostrowska A.: Styl życia a zdrowie; wyd. IFiS PAN; Warszawa, 1999.

[27] Patok, Jasiński M., Ożarowski P.: Aktywność fizyczna studentów I roku Uniwersytetu Gdańskiego; Kultura Fizyczna 1997 nr 7-8, 10-11.

Techniki muzykoterapii aktywnej

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Edhit Lecourt prezentuje kilka technik muzykoterapii aktywnej, a mianowicie:

  • Technikę strukturyzacji osobistych doświadczeń dźwiękowych – może być prowadzona indywidualnie lub też z dwoma, bądź trzema osobami. Materiał wykorzystywany początkowo to osobiste doświadczenia dźwiękowe, hałasy, dźwięki pochodzące z bliskiego otoczenia, te, które podmiot tworzy automatycznie.
  • Technikę symulacji sensorycznej, sensomotorycznej oraz afektywnej – jej celem jest wykorzystanie dynamiki, której może dostarczyć muzyka, zarówno poprzez słuchanie, jak i tworzenie na płaszczyźnie słuchowej, ruchowej, emocjonalnej, uczuciowej, powiązanej z gestami oraz stosunkami międzyludzkimi. Często jest wykorzystywana w pracy z osobami starszymi, dotkniętymi patologiami wieku starczego, a w szczególności demencji starczej.
  • Ćwiczenia wykorzystujące mowę ciała oraz wyrażanie się przy pomocy muzyki – polegają na dostosowaniu do potrzeb pacjentów progresywnych ćwiczeń z zastosowaniem mowy ciała oraz wypowiadania się za pomocą muzyki. Ćwiczenia mają na celu m.in. naśladowanie rytmiczne, połączenie ruchów ciała oraz instrumentów, indywidualną improwizację w grupie.
  • Muzykopsychoterapię R. Benenzson’a – jest przeznaczona do przeprowadzania seansów indywidualnych. Jej elementarnym zadaniem jest poprawa oraz wzmocnienie zdrowia poprzez ustanowienie nowych kanałów komunikacyjnych w taki sposób, aby pacjent mógł pokonywać własną bierność.
  • Psychofonię – jest to metoda śpiewu rozwinięta przez M. L. Aucher. W tej technice każda nuta ma swoją indywidualną funkcję i wartość (np. la jest działaniem, energią, decyzją). Nuty oraz wibracje są jednocześnie utożsamiane z poszczególnymi częściami ciała. Psychofonia jest wykorzystywana w pracy wokalnej, jak również znalazła zastosowanie w okresie prenatalnym ciąży jako przygotowanie przyszłych matek właśnie[1].

Techniki muzykoterapii aktywnej są głównie opracowywane w aspekcie postępowania praktycznego. Ważny jest dobór materiału muzycznego, który powinien być zgodny z aktualnym stanem pacjenta, jego nastrojem, tempem życia psychicznego czy też stopniem pobudzenia psychomotorycznego. Jedną z najczęściej wykorzystywanych form muzykoterapii aktywnej są zajęcia ruchowo – rytmiczne, które są stosowane w odniesieniu do rożnego rodzaju niepełnosprawności. Przyczyniają się one przede wszystkim do rozwijania pełnego zakresu ruchu. Na początku wprowadza się proste elementy, takie jak klaskanie, uderzanie stopą o podłogę, które później są stopniowo urozmaicane, do momentu, w którym pacjent osiągnie pełną swobodę ruchową. W zadaniach muzyczno – ruchowych bodźcem wywołującym ruch jest muzyka, nadającym mu kierunek, charakter oraz znaczenie. Najczęściej do zajęć muzykoterapii proponuje się tzw. muzykę żywą, improwizowaną. Zainteresowanie ćwiczących utrzymywane jest za pomocą ciągłej, wzajemnej relacji pomiędzy proponowaną improwizacją muzyczną a reakcją ruchową pacjentów na dany rodzaj muzyki.

Muzykoterapia czynna obejmuje różnego rodzaju produkcje dźwiękowe pacjentów, wykonywane z reguły na instrumentarium C. Orffa. Skala różnorodności tych instrumentów jest na tyle duża, aby pacjenci zależenie od swoich preferencji, stanów psychicznych, mogli wybierać właściwy dla siebie instrument. Do terapii aktywnej zalicza się również śpiewoterapię, tzw. meloterapię. Śpiew daje możliwość bezpośredniej komunikacji na płaszczyźnie społecznej oraz somatycznego przeżywania napięcia i rozluźnienia. W terapii śpiewem najważniejsze jest umożliwienie pacjentowi „wyśpiewania się”, aby w ten sposób pobudzić czy też zrekonstruować sferę emocjonalną[2].

Przykładem muzykoterapii aktywnej jest również model muzykoterapii – Creative Music Therapy, opracowany praz Paula Nordoffa oraz Cliva Robbinsa. Kluczem terapii jest wspólne muzyczne improwizowanie, na początku powściągane impulsami wysyłanymi przez pacjenta, a następnie rozwijane aktywnością terapeuty. Punktem odniesienia wszystkich aktywności jest człowiek obdarzony ze swej natury potencjałem twórczym, a więc zdolnością do bycia kreatywnym, spontanicznie działającym. Z tej perspektywy choroba jest rozumiana jako źródło ograniczeń, uniemożliwiających swobodne postrzeganie i działanie, zarówno w zakresie somatycznym oraz psychicznym. W tym modelu muzykoterapii „terapia jest rozumiana jako przetarcie drogi ku możliwości działania, tworzenia, przeżywania świata. U jednych pacjentów odzyskuje się utracone niegdyś sprawności i zdolności, natomiast u innych trzeba je będzie dopiero wytworzyć”[3]. Muzyczna improwizacja rozgrywająca się pomiędzy terapeutą a pacjentem nie jest poprzedzona ćwiczeniami opanowywania gry na instrumentach. Partnerzy muzycznego dialogu przystępują do ćwiczeń z indywidualnym nastawieniem, nastrojem, sposobem wyrażania dźwięków. Pacjent ma do dyspozycji instrumenty dęte, smyczkowe oraz perkusyjne. Zwykle muzykoterapeuta zajmuje miejsce przy fortepianie, na którym w trakcie terapii gra, jak również posługuje się głosem. Celem Creative Music Therapy jest poszerzenie pola doświadczenia własnej osoby przez pacjenta (m.in. aktywizowanie sił wspomagających proces powrotu do zdrowia, dotarcie do osobistych granic). Ma zastosowanie w leczeniu m.in. dzieci chorych na astmę, ze schorzeniami dermatologicznymi, nieśmiałymi czy też pacjentów cierpiących na przewlekłe stany bólowe (gdzie najważniejsze jest aby pomóc pacjentowi w nauczeniu się konstruktywnego obchodzenia się z cierpieniem).

Należy podkreślić, iż większość praktyk muzykoterapeutycznych stosuje jednocześnie metody receptywne oraz aktywne. Również często spotykane jest łączenie ich z innymi pośrednikami artystycznymi, takimi jak malarstwo, mowa ciała, taniec. Najistotniejsze jest rozwijanie umiejętności wyrażania się osoby, w szczególności na płaszczyźnie sensorycznej oraz fizycznej. Przede wszystkim odnosi się to do pracy z osobami upośledzonymi psychicznie, bądź też osobami starszymi. Seanse składają się z części zarówno receptywnej, jak również aktywnego tworzenia czy też śpiewu.

Współcześnie muzykoterapia przeżywa swój renesans. Jest ona traktowana jest jako środek leczniczy i terapeutyczny, dlatego też przede wszystkim znana jest jako forma psychoterapii w szerokim zakresie oddziaływania. Również coraz szersze zastosowanie znajduje w rehabilitacji (m.in. pełni rolę w kinezyterapii ruchowej, oddechowej), pedagogice specjalnej (w pracy m.in. z dziećmi upośledzonymi umysłowo, autystycznymi, z zaburzeniami zachowania, niewidomymi) czy też w działaniach profilaktycznych w celu zapobiegania występowaniu schorzeń psychicznych, szczególnie tych spowodowanych współczesnym tempem i sposobem życia.

[1]   Por. E. Lecourt, Muzykoterapia czyli…, dz. cyt., s. 133-138.

[2]   Por. K. Lewandowska, Muzykoterapia…, dz. cyt., s. 54.

[3]   A. Smrokowska – Reichmann, Creative Music Therapy – poprzez muzyczny dialog do zdrowia, [w:] „Wspólne Tematy” Nr 2, 2004, s. 35.

Choroby naczyń mózgowych

~ prace ~ Dodaj komentarz
5/5 - (1 vote)

Udar mózgowy (insultus cerebri)

Udarem mózgowym nazywamy nagłe wystąpienie objawów ogniskowych lub ogólnego zaburzenia czynności mózgu wskutek zaburzeń krążenia mózgowego i trwających ponad 24 godziny. Główną przyczynę udarów stanowi miażdżyca naczyń oraz czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, choroby serca (zawał, migotanie przedsionków, zwężenie lewego ujścia żylnego), cukrzyca, doustne środki antykoncepcyjne, procesy zapalne naczyń, choroby krwi, palenie papierosów, otyłość, itd.

Udary możemy podzielić na:

  1. Niedokrwienne, czyli ischemiczne (insultus ischemicus)
  2. Krwotoczne (insultus haemorhagicus)

Niedokrwienny udar mózgu może być wynikiem zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła naczyń tętniczych m. in. zmian miażdżycowych, nadciśnienia, zakrzepów, procesów zapalnych lub zatorów. Niezależnie od przyczyny następstwem niedokrwienia jest zawał (rozmiękanie) mózgu.

Udary niedokrwiennie dzielimy na 4 grupy:

  • przejściowe napady ischemiczne (transient ischemic attaca– TIA), w których następuje krótkotrwałe niedokrwienie i przelotne (przemijające) – do 24 godzin objawy ogniskowe,
  • odwracalne udary niedokrwienne, w których objawy są również przemijające, ale utrzymują się do kilku dni. Prawdopodobnie nie zawsze dochodzi do zmian strukturalnych w mózgu lub są one bardzo nieznaczne,
  • postępujący udar niedokrwienny, w którym objawy niedokrwienne rozwijają się stopniowo,
  • zawał mózgu dokonany, w którym dochodzi do nieodwracalnych zmian strukturalnych. W przypadkach o pomyślniejszym przebiegu objawy kliniczne mogą ulec pewnej, lecz niecałkowitej remisji.

Udar krwotoczny występuje najczęściej w przebiegu nadciśnienia tętniczego, niekiedy również wskutek pęknięcia tętniaków. Wiek chorych mieści się najczęściej między 40 a 60 rokiem życia [23].

[23] Lwow F., Milewicz A.: Promocja zdrowia: podręcznik dla studentów i lekarzy rodzinnych; Wyd. Med. Urban&Partner, Wrocław 2004.

Proces arteterapeutyczny

~ prace ~ Dodaj komentarz
Rate this post

Istotę arteterapii stanowi jej terapeutyczny wynik działalności, który oparty jest na tworzeniu czegoś, swobodnej ekspresji. Jej celem jest wydobywanie z pacjentów ich ukrytych pokładów energii oraz siły, pomocnych w rozwoju oraz poszukiwaniu motywacji do dalszych zmagań. W związku z tym należy zaznaczyć, iż w terapii przez sztukę, ważny jest przebieg procesu arteterapeutycznego, ponieważ to od niego zależne są uzyskiwane efekty oddziaływania leczniczego.

J. Konieczna proces arteterapeutyczny definiuje jako „autentyczne ukierunkowanie życiowe”, które jest realizowane przy użyciu dostępnych środków. Jej zdaniem głównie ma on za zadanie ukazywać „bogactwo natury i urody świata oraz neutralizować przeszkody hamujące wewnętrzny rozwój jednostki”[1]. Nie może on stanowić zbioru sztywnych schematów, uniemożliwiających spontaniczność i intuicyjność całościowego działania. W związku z tym powinien on być układem o różnorodnych czynnościach, w swoim charakterze zbliżonym do działalności twórczej. Istotne jest, aby zajęcia odbywały się w atmosferze swobody, zaufania, poczucia bezpieczeństwa oraz braku obaw przed negatywną oceną. Autorka również wskazuje na zasady, które mogą być pomocne w procesie arteterapeutycznym. Są one zbieżne z regułami wprowadzonymi przez pedagogikę zabawy, która do swoich technik dodała elementy arteterapii. Do zasad tych należą:

  • dobrowolność uczestnictwa w zajęciach i decydowanie uczestnika o swojej aktywności w proponowanych ćwiczeniach,
  • dwupoziomowa komunikacja polegająca na porozumiewaniu się w sferze werbalnej i niewerbalnej,
  • wyrażanie emocji ujawniających uczucia,
  • sprzeciw wobec rywalizacji, czyli silne podkreślanie braku podziału na zwycięzców i przegranych,
  • stosowanie różnych środków wyrazu, takich jak: śpiew, taniec, gra na instrumencie, malowanie, wchodzenie w rolę,
  • zasada „tu i teraz” podkreślająca wagę doznań doświadczanych podczas zajęć[2].

Muraszko wskazuje na kolejność, w jakiej powinien przebiegać proces arteterapeutyczny. Po pierwsze należy zacząć od ujawnienia niebezpiecznych uczuć, które zostały wyparte do podświadomości, przy czym uczucia te nie mogą zostać wyrażone w tradycyjny sposób. Po drugie trzeba uświadomić sobie własne uczucia poprzez uzewnętrznienie ich w różnej formie ekspresji i przyjrzeniu się im poprzez bagaż doświadczeń. Później powinna pojawić się retrospekcja wydarzeń, uczuć, motywacji. Na zakończenie następuje porównanie wytworów będących podsumowaniem terapii i analiza prac własnych jako ważny element autoterapii[3].

Zaznacza się, iż w procesie arteterapeutycznym ważną rolę odgrywa nie tylko sam jego przebieg, ale także osobowość terapeuty za niego odpowiedzialnego. Wskazuje się, iż arteterapeuta powinien być osobą wyposażoną w odpowiednie kwalifikacje, więc posiadać wiedzę z zakresu zarówno sztuki, jak i terapii.

Dodatkowo musi być przygotowany do pracy w różnorodnych instytucjach, tj. przykładowo w szpitalach, szkołach specjalnych, domach pomocy społecznej, ale również do prowadzenia praktyki prywatnej, opierającej się na przeprowadzaniu terapii indywidualnych, grupowych. Spotkania z podopiecznymi muszą mieć wyznaczony konkretny cel, czas (określona pora, częstotliwość i okres trwania poszczególnych sesji) i miejsce (czyli odpowiednio urządzony i wyposażony gabinet). Ramy czasowe powinny być z góry ustalone, natomiast przebieg zajęć szczegółowo udokumentowany. Arteterapeuci powinni stale uzupełniać swoje kwalifikacje, uczestnicząc w różnych kursach i seminariach, a także, podobnie jak psychoterapeuci, poddawać się co pewien czas superwizji.

Rozmysłowicz podkreśla, iż w zawodzie arteterapeuty prócz opanowania odpowiednich umiejętności, wiedzy, najważniejsze znaczenie ma jego osobowość oraz przyjacielski stosunek do wychowanków. Wiąże się to z posiadaniem pozytywnych cech osobowości, tj. życzliwości, dobroci, pozwalających na stworzenie bezpiecznego otoczenia oraz nawiązania stosunku opartego na zaufaniu. „Osobowość terapeuty oraz sposób reagowania i postępowania, umiejętność włączania się w radości i kłopoty dziecka, wreszcie jego wrażliwość […] są czynnikami, które zwiększają skuteczność arteterapii”[4]. Taka atmosfera stanowi punkt wyjścia do terapii przez sztukę, ponieważ powala pacjentowi na otwarcie oraz uzewnętrznienie swoich uczuć, emocji, problemów.

Opała – Wnuk wskazuje, że w pracy arteterapeutycznej można kierować się sześcioma poziomami ułatwiającymi efektywną pracę z podopiecznym. Są nimi: poziom manualny, kinestetyczny, wyobrażeniowy, emocjonalny,

sensomotoryczny, podświadomy. Na poziomie manualnym usprawnia się dziecko ruchowo, z reguły jedną część ciała. Poziom kinestetyczny dotyczy polepszania rozwoju oraz terapii zaburzeń, zahamowania głębokich dysfunkcji poprzez ruch. Zdaniem autorki na poziomie wyobrażeniowym (polega on na utrzymaniu, pielęgnowaniu i rozszerzaniu wyobraźni twórczej) najważniejsze jest tzw. działanie „poza schematem”. Tutaj dominującą metodą jest plastyka, dzięki której najłatwiej jest poruszyć wyobraźnię. Następny – poziom emocjonalny, łącząc się z pozostałymi, opiera się na założeniu, iż każde dziecko otrzymuje w dziedzictwie genetycznym pewien zespół cech emocjonalnych. Emocje, których doświadcza w środowisku domowym czy też szkolnym kształtują obwody emocjonalne, sprawiając, że lepiej lub gorzej nabywa podstaw inteligencji.

Na poziomie sensomotorycznym ważną rolę w procesie uczenia pełnią narządy zmysłów. Zmysłowe doświadczenia (wewnętrzne, zewnętrzne) kształtują sposób, w jaki jednostka tworzy i wyobraża sobie obraz, a przez to jednocześnie swój sposób myślenia. Ostatni – poziom podświadomy, stanowi najtrudniejszy poziom pracy arteterapeutycznej. Jest on powiązany przede wszystkim z dysfunkcjami psychicznymi (np. lęk, depresja, zaburzenia emocjonalne), diagnoza oraz leczenie wymagają długiego okresu terapii. Podświadomość stanowi ogół działań człowieka (ciała i umysłu), znajdują się w niej treści będące częścią jego doświadczeń, o których jednak na skutek negatywnych wspomnień, skutków, osoba nie chce on pamiętać. Te przeżycia, doświadczenia, konflikty, wyparte do sfery podświadomości można skutecznie wydobyć w procesie artetrapeutycznym.[5]

„Arteterapia jako odrębna dziedzina praktyki społecznej stanowi syntezę idei i doświadczeń wyprowadzonych z takich dziedzin, jak: sztuki wizualne, psychologia, psychoterapia, pedagogika oraz nauki o zdrowiu, zorientowaną na komunikację, zdrowie i osobisty rozwój człowieka” [6]. W. Karolak podkreśla, że terapia przez sztukę stanowi proces upodmiotowienia człowieka, poznania go wraz z akceptacją jego osoby, posiadającej określoną wiedzę oraz dysponującej określonymi doświadczeniami[7].

Współcześnie, w dobie zachodzących zamian i wzrastających potrzeb, szczególnego znaczenia nabierają dwa rodzaje sztuki: muzyka i taniec. Specyfika oddziaływania muzykoterapii i choreoterapii na człowieka sprowadza się do bogactwa środków wyrazu, jakimi dysponują, ich wszechstronnego wpływu na jednostkę, a przede wszystkim niezwykłych właściwości leczniczych.

[1] Por. E. J. Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce…, dz. cyt., s. 29.

[2] Tamże.

[3] Por. Tamże.

[4] P. Rozmysłowicz, Arteterapia jako metoda…, dz. cyt., s. 16.

[5] Por. K. Opała – Wnuk, Sztuka, która pomaga dzieciom, Łódź 2009, Wyd. Feeria, s. 10-16.

[6] A. Gutowska, Stowarzyszenie Terapeutów i Arteterapeutów „LINE” – sukcesy i porażki [w:] Czego obawiają się ludzie? Współczesne zagrożenia społeczne: diagnoza i przeciwdziałanie, pod red. M. Libiszowskiej – Żółtkowskiej, Warszawa 2007, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, s. 423.

[7]  E. Bochno, Arteterapia – nowe (kolejne) spojrzenie na profilaktykę? Wywołanie problemu [w:] Muzyka – Edukacja – Terapia. Przekraczanie barier, pod red. J. Fyk, A. Łuczak, Zielona Góra 2010, Oficyna Wyd. Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 141.